Le fils
Accueil Remonter L'homme et le Bosquet aux oiseaux Le fils La fille du fleuve Le Peigne d'ivoire La jeune femme de Nam Xuong Maitrise

 

 

Vous avez d'autres cours..... d'autres infos.. vous voulez les partager.... et bien envoyez les moi!!

Rechercher :
web français  
web mondial

 

 

 

Le Fils

(travail de Bertrand BECHADE)

 

 

Nhµ v¨n Anh §øc

 

ªn khai sinh: Bïi §øc ¸i, sinh ngµy 5 th¸ng 5 n¨m 1935, t¹i x· B×nh Hßa, huyÖn Ch©u Thµnh, An Giang. N¬i ë hiÖn nay: 105 NguyÔn V¨n Thñ, quËn I, thµnh phè Hå ChÝ Minh. §¶ng viªn §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Tèt nghiÖp ®¹ii häc. Héi viªn Héi Nhµ V¨n ViÖt Nam (1957).

 

Tõ n¨m 1953 lµ biªn tËp viªn b¸o Cøu Quèc Nam Bé, nhiÒu n¨m g¾n bã víi c¸c c«ng viÖc lµm b¸o, s¸ng t¸c v¨n häc. Trong kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n­íc lµ tr­ëng ngµnh v¨n, Tæng biªn tËp t¹p chÝ V¨n nghÖ gi¶i phãng; ñy viªn Ban th­ ký Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam, ñy viªn §¶ng ®oµn c¸c khãa 2 vµ 3. §¹i biÓu quèc héi khãa 7. HiÖn nay lµ ñy viªn Ban th­ ký Héi Nhµ v¨n thµnh phè Hå ChÝ Minh, BÝ th­ §¶ng ®oµn Liªn hiÖp c¸c Héi v¨n häc nghÖ thuËt thµnh phè Hå ChÝ Minh, Tæng biªn tËp t¹p chÝ V¨n, ñy viªn BCH Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam khãa 5.

 

T¸c phÈm ®· xuÊt b¶n: BiÓn ®éng (truyÖn, 1952); L·o anh hïng d­íi hÇm bÝ mËt truyÖn, 1956); Mét truyÖn chÐp ë bÖnh viÖn (truyÖn, 1958); BiÓn xa (truyÖn, 1960); Bøc th­ Cµ Mau (truyÖn, 1965); GiÊc m¬ «ng l·o v­ên chim (truyÖn, 1970); Hßn ®Êt (tiÓu thuyÕt, 1966); §øa con cña ®Êt (tiÓu thuyÕt, 1976); miÒn sãng vç (tËp truyÖn, 1985).

 

Gi¶i th­ëng v¨n häc: V¨n nghÖ Cöu Long Nam Bé (1952), Gi¶i nhÊt truyÖn ng¾n cña t¹p cÝ V¨n nghÖ (1958), Gi¶i th­ëng NguyÔn §×nh ChiÓu (truyÖn, 1965)...

 

TruyÖn ng¾n: ChuyÕn l­íi m¸u, Ng­êi ®µo h¸t, ChuyÕn xe vÒ lµng, Con c¸ song, Bøc tranh ®Ó l¹i, Ng­êi g¸c ®Ìn biÓn, Cøu thuyÒn, Khãi, §øa con, Ký øc tuæi th¬, §Êt, Con chÞ Léc, GiÊc m¬ «ng l·o v­ên chim, X«n xao ®ång n­íc, Mïa giã, Ng­êi ch¬i ®¹i hå cÇm, Dßng s«ng tr­íc mÆt, Ng­êi kh¸ch ®Õn th¨m v­ên nhµ t«i, Ng­êi vÒ h­u, GiÊc m¬ gi÷a buæi b×nh yªn, TiÕng nãi, MiÒn sãng vç, ChuyÕn tµu ®ªm, C¸i bµn cßn bá trèng, §ªm cuèi n¨m trªn mét h¶i ®¨ng ®¶o, VÒ m¶nh v­ên x­a.

Résumé

 

 

ans le hameau stratégique de Tan Hiep voisin de My Hiep, par une nuit avancée, Monsieur Nguyen Van Ba et sa femme réfléchissent. Dehors retentissent les détonations non loin d’un des quatre miradors. Monsieur Ba décide de faire partir son unique fils Trung âgé de 16 ans pour le Front de Libération. C’est la seule chose, selon lui, pour éviter que son fils soit enrôlé de force dans les troupes de Diêm et, c’est aussi une façon de montrer sa gratitude envers la Révolution au risque suprême de perdre son fils : « S’il doit mourir, mon cœur s’en fera une raison ». Le lendemain matin, le père raconte tout à son fils et le conseil : il lui explique qu’il connaît le milicien Tu garde du mirador qui le laissera filer hors du hameau ; il devra savoir endurer et faire tout ce qu’on lui demandera. Au moment où la mère allait mettre la table, Hai, un de la milice, leur lance l’ordre d’aller à un cours sur la politique de Diêm et ressort. Son fils ralliant la Révolution, le père décide de faire une déclaration solennelle qu’il remettra à son fils. Apres le repas du soir, le fils se prépare. Pendant ce temps, le père est parti voir Tu pour tout arranger. Ils attendent qu’il fasse nuit noire et monsieur Ba donne à son fils la lettre qu’il devra remettre à son oncle Chin Tam ou à un de la Révolution. Une heure après maintes recommandations, Trung franchit le seuil de la maison alors que sa mère pleure en secret. Arrivé à la porte entr’ouverte du hameau, il se faufile et s’éloigne rapidement. Suivant le parcours donné par son père, il se fait arrêter par deux hommes armés ; Trung discute avec eux, et ils le guident vers la maison d’un cadre de l’armée qui lira la lettre de père et invitera Trung à rester cette nuit parmi eux.

 

Principaux personnages

Le couple (Nguyên Van) Ba : ils se sont mariés jeunes et, en ce temps là, le ménage sortait à peine de la condition de domestique. Grâce à la Révolution, ils ont obtenu 2 mau de rizière et, ainsi, ils purent seulement enfin vivre. Madame Ba a mis au monde Trung grâce à une infirmière des troupes de l’Oncle Hô en pleine guerre contre la France. Ici, elle peut peut-être perdre son fils dans un triple conflit Nord-Sud-Américain : « Souffrance d’une mère sur le point de se séparer du fruit de ses entrailles sans promesse de retour ».

 

Monsieur Ba : il est âgé de 40 ans et c’est le patriote. C’est aussi le chef de famille, il prend toutes les décisions importantes. Il est contre le président Ngô Dinh Diêm. Il est d’un caractère dur et décidé, d’ailleurs au début du texte il dit : « Le ciel et la terre n’ont rien à voir, ce que les femmes peuvent avoir la larme facile ». Au fur et à mesure que le départ de son fils arrive, toujours aussi fier, il se désendurçit : « tache de manger un peu » (sur un ton légèrement plus affectueux que d’habitude) ; « Prends bien soin de toi ». Enfin, la lettre qu’il a écrite est touchante et prend un effet bien plus fort par sa place finale dans le texte. Elle résume tout à fait le caractère et l’état d’âme du père. Il est profondément pour la Révolution, peut-être pas pour des raisons idéologiques voire même politiques, mais pour la simple raison que la Révolution l’a aidé à fonder une famille et à trouver l’aisance. Il admire son fils et pour le sauver, il le fait s’enrôler dans les troupes du Viêt Công. « «Son caractère qui n’est pas communicatif, peu enclin aux démonstrations d’affection et autres câlineries. S’il aime c’est dans son cœur. »

 

Madame Ba : Elle est un peu moins âgée que son mari, monsieur Ba ; elle est le portrait type de la femme vietnamienne. Elle est fidèle et ne contrarie pas son mari : c’est ainsi que s’exprimait son mari. En vérité, jusqu’ici tante Ba ne l’avait pas contredit. », mais ce n’est pas pour autant qu’elle délaisse son fils ou, qu’elle ne l’aime pas :  « Quant à sa mère, elle avait la larme facile et s’inquiétait toujours à son propos ». L’important pour elle, c’est la famille. Elle reste très effacée ( elle ne dit presque rien, elle n’est pas présente physiquement dans certains dialogues père-fils) mais elle est présente en permanence, c’est à dire qu’elle restera auprès de son fils par les habits qu’elle a cousus pour son fils, par le fichu qu’elle lui donne «  Il se promit en lui-même de toujours garder ce fichu, et de ne jamais le laisser perdre aussi loin que l’armée de libération pourrait le mener. Vers n’importe quel horizon, jusqu’au bout de n’importe quelle mer. Il eut le sentiment qu’à l’avenir sa mère serait toujours présente à ses côtés. »(p.21)

 

 

Trung : c’est le fils, et n’a seulement que 16 ans. On voit à plusieurs endroits dans le texte qu’il est encore très jeune. Il doit construire sa personnalité, il doit trouver ses marques et il a eu quelques conflits avec son père : « C’est que son père était plutôt très emporté. Maintes fois il a dû se sauver avec le paternel sur les talons jusqu’à en perdre le souffle. Mais il n’en gardait pas rancune. Son père lui était très attaché, ainsi que sa mère, il le savait bien ». Il veut faire plaisir à ses parents, qu’ils soient fiers de lui et, c’est pour cela qu’il ne discute pas le choix de son père ( c’est sans doute aussi par piété filiale qu’il ne rejette pas ce que dit son père) : «  La trouille, moi ? Ce que tu m’as dit là, j’y ai déjà pensé plus d’une fois, j’ai envie de filer d’ici, et pas plus tard que maintenant ; ce qui me chiffonne le plus c’est d’avoir à partir de nuit. Il n’y a qu’à partir en plein jour à visage découvert, pas un qui me fasse peur. ». Il est jeune, n’a pas d’expérience et pourtant, il doit se comporter comme un homme : il doit se battre. Malgré son départ, il ne veut pas faire de mal à ses parents ni qu’ils s’inquiètent : «  parfois, il lui arrivait sûrement de se demander pourquoi elle n’avait pas donné le jour à un petit frère… alors serait-il possible que sa maman pourrait toujours se consoler un tantinet en s’occupant de la sœurette. » (p.15).

 

 

Hai : c’est le portrait type d’un milicien du sud vu par le Parti : il aboie (« l’animal hurlait » p16), il n’est pas délicat, il est irrespectueux ( holà p’tit père ! »p16) et il rentre dans la maison sans frapper à la porte. Il fait partie des « hyènes et des loups »  mentionnés dans la description du village.

 

 

Tu : c’est le passeur, un allié parmi l’ennemi.

 

 

Evènements entre 1960 et 1966

 

 

(1959 : constitution de la RDVN)

 

1960

 

avril : publication en RPC de l’article « Vive le Léninisme » ; la brouille sino-vietnemienne devient publique.

 

Septembre : 3ème congrès national du Parti « congrès de l’édification du socialisme dans le Nord et de la lutte pour la réunification du pays » H.C.M..

 

20 décembre : création du Front national de Libération.

 

 

1961

6 janvier : discours de Khrouchtchev sur les guerres de libération nationale

 

20 avril : Kennedy change le département de la Défense.

 

Juin : Plan Stanley-Taylor pour la pacification du Sud Vietnam et « sabotage » du Nord.

 

14 décembre : Le président Kennedy annonce le renforcement de l’aide militaire et financière au Sud Vietnam.

 

 

1962

janvier : début de la construction de hameaux stratégiques au Sud Vietnam.

 

8 février : Création du gouvernement militaire US au niveau du Sud Vietnam.

 

23 juillet : Echec de contact secret entre les USA et la RDVN sur la neutralisation du sud Vietnam.

 

1963

 

janvier : 1er affrontements entre le Viêt Công et les troupes américano-sud VN

 

24 février : rapport du sénateur Mansfield contre Diêm

 

mai-juin : insurrections bouddhiques à Saigon et les provinces centrales.

 

21 Août : redoublement de répression contre les bouddhistes du Sud. Des militaires du Sud, hostiles à Diêm, approchent la CIA en vue d’un putsch.

 

1er novembre : putsch militaire contre Diêm : assassina de Diêm et Nha.

 

22 novembre : assassina de Kennedy, Lyndon Johnson lui succède.

 

 

 

 

 

 

 

 

1964

 

 

30 janvier : Le général Nguyên Khanh prend la place de Diêm.

Février : accords secrets entre la RDVN et le Pathet Lao afin de maintenir la piste HCM ouverte en permanence.

 

4 août : Incident du « golfe du Tonkin ».

 

7 août : La résolution au congrès américain, dite « du golfe du Tonkin ».

 

novembre : attenta du FNL contre les bases US au sud Vietnam ; réélection de Johnson

 

 

1965

 

7 et 10 février : attentats du FNL contre les bases US de Pleiku et Qui Nhon. Les U.S.A. lancent contre la RDVN des bombardements aériens continus

8 mars : Arrivé de troupes de marine US à Da Nang

11 juin : Au Sud, coup d’état militaire de Nguyen Van Thiêu et Nguyen Cao Ky contre Khanh.

Décembre : 200 000 soldats US sont présents au VN

 

1966

 

juillet~août : bombardement aérien sur les dépôts de carburant de Hanoi et Hai Phong

Thèmes abordés

 

 

La femme vietnamienne : La place de la femme dans la famille, ses devoirs, ses sentiments… Elle laisse le « pouvoir » de décision à son mari.

 

La vie d’une famille pendant une guerre : les risques de perdre un être cher, la perte de la liberté ou le risque de se faire tuer.

 

Le dévouement à la Patrie : les héros de guerre, ceux qui préfèrent résister, donner leur vie pour la communauté au lieu de collaborer avec l’ennemi.

 

Le Front de Libération : La Révolution vue comme une famille qui peut élever et éduquer des enfants puis en faire des Hommes ; le Front aide à donner la vie (en effet, la mère accouche de Trung grâce à l’aide d’une infirmière des troupes de l’Oncle Hô, alors que les Français tirent vers eux) contrairement aux français, d’une part, et les Américains, d’autre part, qui tuent. La Révolution et le Front sont des sauveurs, grâce à elles monsieur et madame Ba ont pu fonder un foyer.

Conclusion

Un film qui pourrait tout à fait résumer le climat, l’atmosphère dans laquelle se passe l’action, ce serait le début du film Entre ciel et terre d’ Oliver Stone : la journée, le village est aux mains des soldats du Sud, la nuit le pouvoir est au Viêt Công ; le thème du risque de la perte d’êtres chers est aussi traité. Il y a deux niveaux de lecture à ce texte : le premier, c’est le niveau littéraire, le second, le niveau propagande politique où l’on voit que le texte est engagé politiquement. En ne regardant que le niveau littéraire, ce texte décrit les sentiments dans une famille, la place de chacun de ses membres et, l’amour maternel, paternel, et filial (piété filiale). Le père n’est pas communiste comme on pourrait le penser, il se trouve dans un moment où pour sauver son fils, la seule solution est de l’envoyer parmi les troupes du Nord, c’est aussi grâce au « libérateurs » que sa femme a pu accoucher et qu’il a pu avoir un lopin de terre pour pouvoir vivre. Il est vrai que d’un point de vue politique, cette nouvelle fait partie des textes qui ont servi le jeune pouvoir du Nord. N’oublions pas que ce texte a été écrit au début des affrontements avec les Américains et que l’auteur a été inspiré par la résistance vietnamienne. Anh Duc n’est pas un auteur qui a été censuré comme ceux du Sang Tao, Mai Thao, Trân Dân, Trân Duy. Dans l’analyse de ce type de texte engagé, il faut discerner le côté littéraire du côté politique et ne pas faire une analyse littéraire politique. Il faut simplement voir le texte en tant qu’œuvre littéraire à part entière même si, comme dans tout texte, un message se dégage : ici, il s’agit d’un message patriotique.

 

 

 

 

 

 

 

Døa con

 

 

Trong ®ªm khuya bÊy giê chØ cßn cã hai vî chång chó Ba. Chó Ba tuæi ®· ngãt bèn m­¬i. cßn thÝm Ba chõng nh­ kÐm h¬n vµi tuæi. Chó Ba ngåi dùa cét, ch©n duçi th¼ng lªn chiÕu tr¶i d­íi ®Êt. Hai vî chång ngåi nh­ vËy rÊt l©u, kh«ng ai nãi c©u nµo. Chît chó Ba ®Êm tay xuèng chiÕu:

 

- Th«i ®i, t«i ®· quyÕt råi!

 

ThÝm Ba còng ch¼ng nãi g×. Song n­íc m¾t bçng trµo ra khãe m¾t thÝm. Khu«n mÆt ng­êi ®µn bµ tr«ng thËt ®¸ng th­¬ng. §ªm ®· khuya. Chèc chèc l¹i cã tiÕng næ "®oµng" ngoµi väng g¸c. ë Êp chiÕn l­îc, sóng næ m·i thµnh quen tai, nªn hai vî chång h×nh nh­ kh«ng l­u ý g× cho l¾m. Khi kh«ng cã c¸i tiÕng sóng b¾n vu v¬ n÷a vµ khi c¶ hai vî chång ®Òu im lÆng th× gian nhµ chØ cßn cã tiÕng ng¸y ®Òu ®Òu cña cËu con trai m­êi b¶y tuæi ®ang ngñ trªn v¹t. Bçng chó Ba co ch©n l¹i,

v­¬n vai ®øng lªn, ®i ra bé v¸n tr­íc. ThÝm Ba véi ®øng dËy b­íc theo, th× thµo:

 

- VËy m×nh ®Þnh chõng nµo cho con nã ®i?

 

- Ch­a biÕt. Nh­ng còng kh«ng l©u ®©u. §Ó t«i gÆp lÝnh T­ bµn coi ®·. HÔ ®ªm nµo lÝnh T­ g¸c lµ cho nã ®i!

 

- Trêi... - ThÝm B buét kªu lªn.

 

- Trêi víi ®Êt g×. §µn bµ thiÖt mau n­íc m¾t qu¸. T«i hái m×nh, vËy chí ®Ó th»ng Trung ë ®©y cho tôi nã b¾t lÝnh, m×nh míi vui sao?

 

ThÝm Ba ®øng s÷ng, n­íc m¾t trµo ra vuèt ­ít tay. ThÝm biÕt tÝnh chång, hÔ ®· ®Þnh lµm chuyÖn g× th× khã mµ can ®­îc. GÇn nöa th¸ng nay, chång thÝm cã ®em chuyÖn ®øa con trai ra bµn víi thÝm, b¶o lµ kh«ng thÓ ®Ó th»ng Trung ë gi÷a c¸i Êp chiÕn l­îc nµy ®­îc n÷a. Råi chång thÝm l¹i b¶o r»ng sÏ thu xÕp cho con nã ®i. ThÝm hái cho con nã ®i ®©u th× chó Ba ghÐ s¸t vµo tai thÝm mµ nãi: "§i theo ®»ng gi¶i

phãng!". Chó cßn c¨n dÆn: "Mµ chí cã nãi víi ai ®ã, tôi nã biÕt ®­îc th× khèn. Ngay nh­ th»ng Trung còng ®õng cho nã hay tr­íc. ChuyÖn ®ã ®Ó t«i. PhÇn m×nh cø lo söa so¹n cho nã, quÇn ¸o nã cã r¸ch th× v¸ l¹i, ë nhµ cßn hai tr¨m ®ång b¹c ®õng ®ông tíi, ®Ó nã ®em theo. Nhµ m×nh chØ cã mçi m×nh nã... t«i biÕt, nh­ng t«i nghÜ n¸t ãc råi. Th»ng nhá kháe m¹nh, l¹i gÇn tíi tuæi ®i lÝnh, nh­ miÕng måi treo sê sê tr­íc

mÆt, sím muén g× nã còng ®íp...

 

Th«i, m×nh nªn tÝnh tr­íc ®i lµ h¬n. Cho nã ®i theo anh em, nã sÏ nªn ng­êi. Ch¾c råi nã còng cÇm sóng, nh­ng cÇm sóng næ v« ®Çu tôi ph¶n d©n h¹i n­íc, nã chÕt t«i còng m¸t d¹".

 

Lóc tho¹t tiªn, nghe chång nãi chuyÖn Êy, thÝm Ba giËt nÈy ng­êi. Gi÷a Êp chiÕn l­îc ®Çy dÉy ph­êng lang rî sãi nµy, nghe chuyÖn nh­ thÕ mµ kh«ng giËt m×nh sao ®­îc. ThÝm Ba sî l¾m. Song nghÜ tíi nghÜ lui thÝm thÊy chång nãi ®óng. Hai vî chång thÝm lÊy nhau ®· l©u chØ cã ®­îc mét ®øa con trai, n¨m nay nã ®· m­êi b¶y tuæi, ng­êi ta s¾p söa b¾t nã ®i, râ rµng lµ nh­ vËy mµ ngåi ®ã chÞu cho ng­êi ta b¾t hay sao. BiÕt chång nãi ph¶i nh­ng thÝm vÉn khæ t©m ¸y n¸y. D¹o nµy giÊc ngñ ®Õn víi thÝm sao mµ khã kh¨n. N»m xuèng thÝm vôt nhí l¹i m­êi b¶y n¨m vÒ tr­íc m×nh ®· sanh con m×nh nh­ thÕ nµo vµ nã ®· cÊt tiÕng khãc ra sao. §ªm ®ã, mét c« y t¸ VÖ quèc ®oµn ®ì ®Î cho thÝm gi÷a tiÕng sóng cña mét c¸i bãt T©y ®ãng. T· lãt con còng cña bé ®éi

cho. Håi Êy, vî chång thÝm võa míi ë ®î cho ng­êi ta ra. LÊy nhau råi, vî chång vÉn cßn mÆc ®å bè. N¨m sau, c¸ch m¹ng cÊp cho vî chång thÝm hai mÉu ®Êt, nhê ®ã mµ lµm ¨n kh¸ lªn, nu«i con kh«n lín. Ba th¸ng tr­íc, thÝm g¹t n­íc m¾t mµ tõ biÖt miÕng ®Êt ®i ra ®©y d­íi hµng l­ìi lª tua tña. LÇn ®ã chó Ba bÞ chóng ®¸nh tÊt c¶ lµ bèn b¸ng sóng v× chó ®· kÐo ch©n c¸i th»ng leo lªn dì nhµ chó, khiÕn nã tÐ nhµo

xuèng ®Êt. ThÝm Ba víi th»ng Trung còng bÞ lïa ®i. VÒ ®©y, gia ®×nh thÝm sèng nh­ bÞ cÇm tï. Cùc khæ, h»ng ngµy bÞ ®e däa ®· ®µnh, l¹i tiÕp ®Õn mèi lo nµy. Mèi lo ©u nµy ®èi víi vî chång thÝm thËt lµ ®¸ng sî. Nã kh«ng lµ mòi dao hßn ®¹n giÕt chÕt vî chång thÝm nh­ng nã giµy vß, cÊu xÐ l­¬ng t©m vî chång thÝm.

 

"C¸ch m¹ng ®· ®em ®Êt l¹i cho m×nh, nhê ®ã m×nh nu«i th»ng Trung lín lªn. Giê ®Ó tôi nã b¾t th»ng Trung ®i lÝnh b¾n l¹i c¸ch m¹ng µ? Tr¶ nghÜa c¸ch m¹ng nh­ vËy µ?".

 

Chång thÝm vÉn b¶o thÕ. Thùc ra th× thÝm Ba ch­a hÒ c·i l¹i ý kiÕn cña chång. §é mét tuÇn nay, thÝm ®· ©m thÇm thu xÕp cho con trèn ®i. Nh­ng lßng thÝm vÉn ®au. C¸i nçi ®au mµ ng­êi mÑ nµo ch¶ cã tr­íc khi chia tay víi ®øa con m×nh ®· mang nÆng ®Î ®au mµ kh«ng biÕt cßn gÆp l¹i n÷a kh«ng.

 

Chó Ba ®· cÊt tiÕng ng¸y khß khß ë bé v¸n tr­íc. ThÝm Ba n»m xuèng bªn c¹nh con. Nh­ng thÝm ®©u cã ngñ. ThÝm më m¾t trao tr¸o. L¸t sau, thÝm l¹i ngåi dËy. D­íi ¸nh ®Ìn, thÝm nh×n con trai ®ang ngñ. Trêi nãng, th»ng Trung ë trÇn trïi trôi. TiÕng ng¸y cña nã nghe rÊt ®Òu vµ kháe. ThÝm ba thõa lóc con ngñ, cÇm trém b¾p tay con. ThÝm thÊy b¾p tay con rÊt ch¾c. Tõ mét ®øa trÎ nã ®· trë thµnh mét thanh niªn tr¸ng kiÖn. NhÌ nhÑ bu«ng tay con ta, thÝm Ba mß kiÕm c¸i ræ may ë gãc v¹t. ThÝm ®øng lªn ®i lÊy ®Ìn l¹i, ngåi v¸ nèt chiÕc ¸o cña con bÞ r¸ch. Tay luån kim, ngåi v¸ nèt chiÕc ¸o cña con bÞ r¸ch. Tay luån kim, mÆt thÝm l¹i nhße ­ít. Ng­êi ®µn bµ khãc thÇm mét m×nh, khi chång vµ con ®Òu ngñ c¶. Gi÷a ®ªm tèi, l©u l©u bän d©n vÖ l¹i b¾n ®ïng mét c¸i. Kh«ng mÊy lóc lµ ngít tiÕng giÉm th×nh thÞch ë c¸c ngâ nhµ, hÌ nhµ.

§ã lµ tiÕng giµy cña bän c«ng an ®i sôc s¹o, nghe ngãng. Nhµ nµo nhµ nÊy ®Òu im thin thÝt. C¸i yªn lÆng ë Êp chiÕn l­îc kh¸c h¼n c¸i im lÆng ë mét th«n xãm b×nh th­êng. Mét sù yªn lÆng rîn ng­êi, man rî vµ t¨m tèi. Bèn ¸nh ®Ìn ë bèn chßi g¸c loi lãi nh­ m¾t cña quû d÷. Lo¸ng tho¸ng hiÖn d­íi ¸nh ®Ìn, nh÷ng sîi d©y thÐp gai gi¨ng gi¨ng in bãng xuèng mÆt n­íc hµo s©u.

 

***

 

- ChuyÖn tao muèn nãi víi mµy lµ nh­ vËy. LiÖu cã ®i ®­îc kh«ng?

 

Chó Ba sau khi ®em chuyÖn ®ã ra nãi cho con trai nghe, chó hái con nh­ thÕ. Th»ng Trung ngåi im kh«ng nãi. Nã ®­a m¾t liÕc nh×n ba nãi. Chó Ba kh«ng thÊy con tr¶ lêi, liÒn hái tiÕp:

 

- Sao! Hay lµ sî kh«ng d¸m ®i?

 

Th»ng Trung ®øng ph¾t dËy. Nã nãi mµ kh«ng nh×n ba nãi:

 

- T«i mµ sî. Cã c¸i lµ t¹i sao ph¶i ®i ban ®ªm? Cø ban ngµy ban mÆt mµ ®i, sî th»ng nµo?

 

- Êy ph¶i sî nã thÊy chí. Mµy ngu qu¸. §i ban ®ªm dÔ h¬n. Tao ®· bµn víi lÝnh T­ råi, ®ªm mèt tíi phiªn chó T­ g¸c ë chßi g¸c ch¸nh, chó sÏ ®Ó cho mµy ®i thong th¶. Chõng mµy ®i råi chó sÏ b¾n sóng b¸o ®éng. Tao sÏ la rÇm lªn lµ mµy ®· bá nhµ trèn...

 

Th»ng Trung nghe ba nã nãi thÕ thÊy còng cã lý. NgÉm nghÜ mét chót nã b¶o

 

- T«i ®i råi thÕ nµo nã còng lµm khã dÔ ba m¸. Chó Ba nãi:

 

- ¤i ®õng lo. Xin miÔn mµy ®i tho¸t lµ ®­îc. Cßn tao, nÕu nã ®¸nh thªm vµi b¸ng sóng n÷a còng chÞu næi. ChÞu cho nã thóc vµi b¸ng sóng ®Ó mµy ®i tho¸t th× tao chÞu ®­îc.

 

§øa con trai ngåi xuèng. Nã yªn lÆng, kh«ng ®éng ®Ëy. Mi m¾t cña nã cø chíp lia. Nã ®ang nghÜ tíi lóc nã ®· ra ®i råi kh«ng cã ai ®i kiÕm cñi cho m¸ nã. Råi xa nã, m¸ nã thÓ nµo còng khãc. NghÜ tíi b­íc ®­êng s¾p tíi th× nã khoan kho¸i, nh­ng ch¹nh nhí c¶nh nhµ th× nã h¬i b¨n kho¨n. NiÒm vui xen lÉn víi nçi lo. Cã lóc nã t­ëng t­îng nã ®i bé ®éi, cã ngµy nµo ®ã nã sÏ vÒ ®©y gi¶i phãng cho m¸ nã, thÝm T¸m, chó N¨m vµ mÊy ®øa nhá nh­ con Lµnh, con QuÕ. Nã mµ v« bé ®éi, th× ®¸m d©n vÖ b¶o an ë ®©y nã coi kh«ng ra c¸i thí g×. Bê rµo Êp chiÕn l­îc nã ®¹p ®æ nhµo hÕt. Trong ®Çu nã ®· s¾p s½n: Nh÷ng ng­êi cña m×nh nh­ chó T­, anh ChÝn Cå th× chõa ra, cßn b¾t ®­îc th»ng nµo lµ nã ®em trÊn n­íc. Ch­a g× mµ tr­íc m¾t th»ng Trung ®· vÏ ra nh÷ng c¶nh t­îng hÕt søc s«i næi. Ba nã bÊy giê l¹ib¶o:

 

- V« trong ®ã, ph¶i siªng n¨ng, hiÓu ch­a! Mµ ph¶i chÞu cùc khæ ®·, tao nãi tr­íc. §­îc ®i bé ®éi cµng hay, nh­ng liªn l¹c còng ®i. Anh em ng­êi ta giao cho viÖc g× còng lµm, hiÓu ch­a?

 

Chó Ba nãi nhÊn m¹nh tiÕng "hiÓu ch­a" sau cïng. Th»ng Trung cã vÎ kh«ng thÝch ba nã cø nhÊn ®i nhÊn l¹i nh­ thÕ. C¸i chuyÖn ®ã nã thõa biÕt ®i råi mµ ba nã cø nãi m·i. §i lµm c¸ch m¹ng cùc khæ, nã ®©u cã sî. Léi s«ng, léi ruéng, léi b­ng nã ®· tõng léi råi. NhÞn ®ãi hai ba

ngµy nã ®· tõng nhÞn. Chµ, c¸i thø ®ãi bông thiÖt míi khã chÞu chí. Nh­ng nã tù høa víi lßng lµ sÏ cè g¾ng. Ng­êi ta sao, m×nh vËy. Ngåi ë ®©y, th»ng Trung ®­a m¾t nh×n ra vßng rµo d©y thÐp gai. Xuyªn qua mét qu·ng bê ch­íng ng¹i Êp chiÕn l­îc ch­a ®¾p, nã nh×n thÊy dßng s«ng vµ ven c©y xanh mï d­íi ch©n ®ång. §ã lµ lµng Mü HiÖp, kÕ lµng T©n HiÖp cña nã. Nã sÏ v­ît qua con s«ng Êy, råi b¨ng ®ång ®i tíi ven c©y xanh ®ã. Dßng s«ng th× nã ®· cã léi, bèn lÇn léi qua léi l¹i mµ kh«ng biÕt mÖt. Cßn c¸nh ®ång nã ch¹y mét h¬i lµ tíi. Th»ng Trung cÇm ch¾c lµ nã sÏ ®i qua mÊy chç ®ã mét c¸ch dÔ dµng.

 

Ba nã thÊy nã cø ngåi ngã m«ng ë ®©u ®©u th× l¹i dÆn thªm:

 

- C¸i ®iÒu chñ chèt...

 

"L¹i c¸i ®iÒu chñ chèt..." Th»ng Trung nghÜ.

 

- §iÒu chñ chèt lµ ph¶i cã gan, - ba nã tiÕp lêi - M×nh ¨n th»ng Mü - DiÖm lµ ë sù tinh thÇn. LÝnh tôi nã ch­a ®¸nh ®· ch¹y, bé ®éi m×nh ch­a h« lµ ®· xung phong lªn råi...

 

Th»ng Trung ngã ba nã, nghÜ bông: "Ch­a h« mµ ®· xung phong th× bá bµ". Song nã chØ nghÜ thÇm trong bông vËy th«i chí kh«ng d¸m c·i. Nã tøc c­êi mµ còng kh«ng d¸m c­êi. T¸nh ba nã nãng l¾m. MÊy lÇn ba nã r­ît nã ch¹y thiÕu ®iÒu hôt h¬i chØ v× nã hay bµn tíi bµn lui. Nh­ng nã kh«ng o¸n ba nã bao giê. Ba nã th­¬ng nã víi m¸ nã l¾m, t¹i tÝnh ba nã kh«ng ­a thæ lé, ra tuång vuèt ve ©u yÕm. Cã th­¬ng th× ba nã ®Ó bông mµ th«i. M¸ nã l¹i hay khãc, vµ lo l¾ng cho nã ®ñ ®iÒu. §©y nã ®i råi m¸ nã khãc cho mµ coi. NhiÒu lóc nã cø nghÜ sao m¸ nã chØ ®Î mçi m×nh nã, ph¶i chi nã cã mét ®øa em, mét ®øa em g¸i nh­ con QuÕ con chó T¸m ch¼ng h¹n th× dÇu nã cã ®i, m¸ nã hó hÝ víi em nã còng ®ì buån. B÷a nay, trong lóc ba nã to nhá d»n dß nã tr­íc lóc ra ®i th× m¸ nã nÊu c¬m d­íi bÕp. M¸ nã ®­¬ng xµo c¸i mãn g× bay mïi th¬m qu¸. Ch¾c lµ hñ tiÕu xµo t«m. Mãn ®ã nã ­a l¾m. ë ®©y råi nã kh«ng ®­îc ¨n, v× lÏ kh«ng cã t«m. Cø nh­ lóc cßn ë trong T©n HiÖp th× nã ¨n th­êng. Nã lµm siªng xuèng r¹ch mß mét chót lµ x¸ch lªn mét x©u vµi chôc con t«m cµng xanh. ë ®©y th× nhÞn thÌm. S¸ng nay m¸ nã cÇy côc xin phÐp th»ng Hai c«ng an ®i chî mua vÒ ®­îc

mét mí t«m. M¾c muèn chÕt, cã t¸m con t«m mµ tíi m­êi l¨m ®ång.

 

Gi÷a lóc m¸ nã s¾p dän chÐn ¨n c¬m th× nghe cã tiÕng ch©n ai ®i l¹o x¹o tr­íc cöa. Nã ngã nhãng ra th× thÊy th»ng Hai c«ng an. H¾n dõng ch©n tr­íc cöa nhµ, thäc s©u hai tay vµo tói quÇn "®¹cgêr«ng" kªu lín:

 

- £, Ba §« ¬i, tèi nay ®i häc tËp nghe. Häc vÒ ch¸nh s¸ch chiªu håi, quan träng l¾m ®a!

 

Nãi tíi ®ã kh«ng thÊy ai lªn tiÕng, h¾n la lín:

 

- ña, nhµ bé chÕt hÕt råi sao, kh«ng thÊy ai lªn tiÕng vËy k×a!

 

- Cã t«i ë nhµ ®©y - Chó Ba ®¸p, nh­ng vÉn kh«ng b­íc ra.

 

Tªn c«ng an nãi:

 

- Kªu sao mÇn thinh vËy. NÌ, t«i nh¾c l¹i tèi nay ra trô së häc tËp nghe, ®Ó th«ng hiÓu ch¸nh s¸ch Ng« tæng thèng råi cã bµ con ai theo ViÖt Céng th× kªu hä vÒ... Chµ... xµo nÊu gièng g× mµ bay mïi th¬m d÷ vËy?

 

- D¹, b÷a nay hÕt g¹o xµo hñ tiÕu ¨n trõ c¬m ®ã thÇy Hai!

 

- µ... µ, xµo hñ tiÕu ¨n trõ c¬m... Sung tóc ch­a, vËy mµ håi ®ã kªu ®i ra ®©y cßn lµm bé!

 

- D¹, sung tóc... th× còng sung tóc...

 

Tªn c«ng an ng¾t lêi chó Ba:

 

- §ã, ®ã s¾p söa më giäng nãi m¾c má råi ®ã!

 

Tªn c«ng an ®i khái, chó Ba lÈm bÈm:

 

- L¹i chiªu håi. Chiªu håi ai ®©u kh«ng thÊy chí nay mai tao cho con tao ®i ra víi ViÖt Céng cho b©y coi.

 

Ngay h«m sau, sau khi c¬m n­íc xong, chó Ba gäi con ®em b×nh mùc vµ c©y viÕt ra cho chó. Råi chó b¶o nã ®øng ë cöa g¸c chõng. Chó nghÜ r»ng kh«ng thÓ ®Ó con m×nh ®i v« ®ã tay kh«ng ®­îc. Giao ®øa con trai ®éc nhÊt cña m×nh cho c¸ch m¹ng, bæn phËn ng­êi cha, chó thÊy cÇn ph¶i cã Ýt lêi. Chó cÇm bót chÊm vµo b×nh mùc. Cã mét c¸i g× rÊt thiªng liªng d©ng lªn trong ng­êi chó khi chó h¹ bót s¾p söa viÕt nh÷ng dßng ch÷ Êy. Chó Ba cã c¶m gi¸c nh­ håi ë trong kia chó ®øng chµo cê trong c¸c buæi lÔ, hoÆc lóc chó ®èt h­¬ng trong ngµy ®i t¶o mé liÖt sÜ. C¸i c¶m gi¸c ®ã lµm mi m¾t chó nãng hæi, r©n rÊn. Thµnh ra c©y bót chó cÇm trong tay cø run lªn. Thµnh ra c©y bót chó cÇm trong tay cø run lªn. Ngåi ®· l©u mµ chó ch­a viÕt ®­îc mét ch÷. V¶ l¹i, thuë giê chó Ba cã hay viÕt th­ tõ g× ®©u. Nãi sao cho rµnh rÏ, cho anh em hiÓu ®­îc ý m×nh, t×nh m×nh ®©y. Qu¶ lµ khã. Tr­íc hÕt, chó nghÜ, ph¶i nãi lµ "Hai vî chång t«i chØ ®Î ®­îc mét th»ng con trai"... Mµ kh«ng æn råi, viÕt th­ cho c¸ch m¹ng mµ gäi con m×nh b»ng th»ng nh­ ë nhµ th× kh«ng ®­îc. "Hai vî chång t«i chØ cã mét ®øa con trai..." Ph¶i nãi nh­ thÕ. Chó Ba ngåi trªn bé v¹t sau, khom l­ng, n¾n nãt viÕt tõng ch÷. Lóc nµo chó nghe th»ng Trung hóng h¾ng ho th× chó ®ót tê giÊy xuèng chiÕu. Xong l¹i ®em ra viÕt. Cø thÕ m·i tíi lóc mÆt trêi ®øng bãng chó míi viÕt xong bøc th­. Mét bøc th­ mµ trong ®êi m×nh, ng­êi n«ng d©n Êy ch­a hÒ viÕt.

 

***

 

Buæi chiÒu nay c¶ nhµ chó Ba ¨n c¬m sím. ThÝm Ba ¨n kh«ng ®­îc. B­ng chÐn c¬m lªn thÝm l¹i nghÑn ngµo ®Æt xuèng. Th»ng Trung ¨n còng kh«ng thÊy ngon. ChØ cã chó Ba lµ lÆng lÏ ngåi ¨n, th¶n nhiªn nh­ mäi b÷a. Chó nãi víi con, giäng cã phÇn ©u yÕm h¬n ngµy th­êng:

 

- R¸n mµ ¨n chót ®Ønh ®i. B÷a c¬m nµy lµ b÷a c¬m cuèi cïng m¸ mµy nÊu cho mµy ¨n ®ã!

 

ThÝm Ba nghe chång nãi c©u Êy th× kh«ng chÞu næi n÷a. ThÝm ®­a èng tay ¸o lªn quÖt n­íc m¾t lia lÞa. §o¹n thÝm bu«ng ®òa, ®i l¹i bé v¹t ngåi khãc sôt sÞt. Th»ng Trung vµ nèt mÊy miÕng c¬m råi còng ®øng dËy. Nã nãi vÎ cøng cái:

 

- Th«i, ®õng khãc m¸. Con ®i ®©y ®¸ng lÏ m¸ ph¶i mõng míi ph¶i... Trêi tèi råi, c¸i gãi quÇn ¸o cña con ®©u?

 

- §©y!

 

ThÝm Ba lÊy gãi quÇn ¸o cét tóm b»ng chiÕc kh¨n säc ®­a cho con. TÊm kh¨n ®ã thÝm ®éi th­êng ngµy, nay ®em gãi quÇn ¸o cho con trai. Th»ng Trung «m c¸i tay n¶i, ngåi xæm d­íi ®Êt. Nã nghe tõ tÊm kh¨n to¸t ra mïi må h«i quen thuéc cña m¸ nã. C¸i mïi må h«i tÇn t¶o, lam lò lao ®éng cña ng­êi mÑ chît lµm cho ®øa con rén rùc mét c¸ch khã t¶. Th»ng Trung biÕt m¸ nã nghÌo nªn kh«ng s¾m cho nã mét c¸i kh¨n

míi. Nã c¶m ®éng, r¬m rím n­íc m¾t. Nh­ng nã quay mÆt vÒ phÝa bãng tèi, giÊu kh«ng cho m¸ thÊy. Nã thÇm nghÜ, dÇu cho nã cã ®i theo qu©n gi¶i phãng tíi ch©n trêi gãc biÓn nµo, nã còng sÏ gi÷ c¸i kh¨n Êy nhøt ®Þnh kh«ng ®Ó mÊt. Nã chît cã c¶m t­ëng råi ®©y m¸ nã sÏ ë bªn nã m·i m·i. Lóc Êy, m¸ nã còng ngåi thôp xuèng, giói vµo tay nã mét c¸i gãi g× b»ng giÊy:

 

- §©y lµ tiÒn, con cÊt ®Ó dµnh xµi...

 

Th»ng Trung më gãi giÊy. Nã thÊy trong ®ã cã bèn tê giÊy b¹c n¨m chôc ®ång. Nã chØ lÊy mét tê, cßn bao nhiªu nã ®­a cho m¸ nã.

 

- §i bé ®éi, lo g×!

 

M¸ nã kh«ng b»ng lßng. Nµi nØ m·i nã míi chÞu cÇm thªm n¨m chôc ®ång n÷a lµ ch½n mét tr¨m.

 

Ba th»ng Trung ¨n c¬m råi quÇy qu¶ ®i ®©u, mét chèc sau ba nã trë vÒ, nãi:

 

- T«i ®· gÆp lÝnh T­, ªm råi!

 

- §i ch­a, ba?

 

- Ch­a. Khuya khuya mét chót míi ®i ®­îc. §©y nµy, mµy cÇm c¸i nµy...

 

Chó Ba lÊy c¸i th­ trao cho con c¨n dÆn:

 

- CÊt kü nghe, v« ®ã trao c¸i th¬ nµy cho chó ChÝn T©m, æng lµ chi bé ë Mü HiÖp. NÕu kh«ng gÆp chó ChÝn T©m, gÆp bé ®éi hay du kÝch ®­a còng ®­îc. Tao dÆn l¹i, mét l¸t n÷a cø th¼ng ra cöa mµ ®i, ®· cã lÝnh T­ g¸c ë ®ã, kh«ng sî g×. §i mét ®çi mµy sÏ qua s«ng, lóc ®ã ch¼ng cã sóng næ, nh­ng cø tØnh, tiÕng sóng cña lÝnh T­ b¾n, kh«ng lo. Cã ®iÒu lµ v« tíi v­ên råi th× ph¶i bá ®­êng bé, xuèng kinh léi ®i.

Trªn lé bµ con ng­êi ta gµi ch«ng ®i kh«ng ®­îc ®©u...

 

ThÝm Ba nghe nãi thÕ th× lo l¾ng ra mÆt. Th»ng Trung b¶o: "§­îc råi".

 

Chõng mét tiÕng ®ång hå sau, th»ng Trung b­íc khái nhµ. Ba nã ®øng coi hoÆc chõng ®­êng. Nã ®i mét m¹ch. Lóc ngo¶nh l¹i nã thÊy bãng m¸ nã ®øng trªn thÒm nhµ. Nã biÕt m¸ nã ®­¬ng khãc, nh­ng kh«ng d¸m khãc lín.

 

... B©y giê th× th»ng Trung ®· ra tíi cöa Êp. Nã thÊy cöa më he hÐ, chí kh«ng ®ãng. Nã liÒn ®Èy nhÑ mét c¸i, l¸ch qua råi tho¨n tho¾t b­íc ®i. Chèc sau nã qua khái hµng rµo d©y thÐp gai cuèi cïng tíi ch©n ®ång. Nã xèc c¸i tay n¶i lªn vai, b¾t ®Çu ch¹y... Giã thæi léng. Kh«ng khÝ trong lµnh qu¸. Ch¹y mét qu·ng nã dõng l¹i thë. Nã c¶m thÊy kh«ng khÝ nã hÝt vµo m¸t mÎ, dÔ chÞu h¬n ë trong Êp nhiÒu l¾m.

 

Tíi bê s«ng, th»ng Trung cëi hÕt quÇn ¸o bá vµo kh¨n, buéc tóm l¹i. Nã gi¬ c¸i tay n¶i cao qu¸ ®Çu, léi qua s«ng. Qu¶ nhiªn ®óng nh­ lêi ba nã nãi, lóc nã léi gÇn tíi bê th× nghe mét ph¸t sóng næ "®oµng". Vèn biÕt tr­íc nªn nã vÉn tØnh, lªn bê lÊy quÇn ¸o mÆc vµo. Nh×n vÒ phÝa Êp chiÕn l­îc, nã thÊy ®Ìn ë chßi g¸c le lãi. L¹i thÊy cã ¸nh ®Ìn "pin" chiÕu lè nhè, nh× nh»ng. Th»ng Trung nghÜ bông "Ch¾c tôi nã ®­¬ng kiÕm b¾t m×nh".

 

Nã r¬i vµo tíi ven v­ên th× ®ªm ®· khuya. Theo lêi ba nã dÆn, nã l¹i cëi quÇn ¸o léi xuèng kinh. N­íc chØ tíi ngùc. Nã trÇm m×nh d­íi n­íc mµ ®i. §i ®­îc mét qu·ng, th×nh l×nh nã nghe mét tiÕng qu¸t tõ trªn bê déi xuèng:

 

- Ai ®ã!

 

- T«i.

 

- T«i lµ ai?

 

T«i... t«i ë ngoµi Êp chiÕn l­îc v« ®©y, ®Ó t«i lªn...

 

Mét bãng ®en trªn bê nh« ra. Råi mét bãng ®en n÷a. Hä chÜa mòi sóng xuèng kinh. Mét ¸nh ®Ìn "pin" vôt chiÕu ngay mÆt th»ng Trung khiÕn nã lãa c¶ m¾t. Nã nghe ng­êi kia nãi:

 

- Cã mét ng­êi th«i... Mét chó em.

 

- Chó ngoµi Êp chiÕn l­îc v« µ? Cã ai n÷a kh«ng?

 

- Kh«ng, chØ cã mét m×nh t«i th«i!

 

Th»ng Trung võa nãi võa leo lªn bê kinh. Nã véi vµng mÆc quÇn ¸o råi hái th¨m chó ChÝn T©m. Hai ng­êi ®ã b¶o ChÝn T©m ®i v¾ng kh«ng cã nhµ, ë ®©y giê chØ cã bé ®éi ë. Mét ng­êi b­íc s¸t l¹i gÇn nã hái khÏ.

 

- Chó em cã chuyÖn g× ®ã? Cã thÓ nãi víi chóng t«i ®­îc kh«ng?

 

Th»ng Trung suy nghÜ mét l¸t råi gËt ®Çu:

 

- §­îc.

 

- V« nhµ ®i!

 

Th»ng Trung theo mét ng­êi ®i vµo nhµ. Ng­êi ®ã ®èt ®Ìn, nh×n nã suèt l­ît råi ®i gäi mét ng­êi kh¸c ®­¬ng ngñ. Ng­êi ®­îc gäi thøc dËy, dôi m¾t hái:

 

- G× ®ã?

 

- B¸o c¸o cã mét chó em võa ë Êp chiÕn l­îc vµo. Chó Êy muèn gÆp ®ång chÝ.

 

- §©u, em Êy ®©u?

 

Th»ng Trung m¹nh b¹o ®¸p:

 

- D¹, em ®©y!

 

Nãi råi nã mß trong tói lÊy c¸i th­ cña ba nã ®­a cho ®ång chÝ Êy:

 

- Ba t«i dÆn ®­a th¬ nµy cho chó ChÝn T©m, nh­ng nÕu kh«ng gÆp chó ChÝn T©m mµ gÆp du kÝch hay bé ®éi ®­a còng ®­îc.

 

Ng­êi chØ huy ®¬n vÞ cÇm l¸ th­, kª s¸t l¹i ngän ®Ìn. Míi ®äc mÊy dßng ®Çu, ®«i mµy rËm cña anh chØ huy vôt nhÝu l¹i. Bøc th­ viÕt b»ng mùc tÝm, nÐt ch÷ ngo»n ngoÌo vµ to cå cé:

 

KÝnh mÕn gëi anh em C¸ch m¹ng gi¶i phãng,

 

Vî chång t«i chØ cã mét ®øa con. V× t×nh c¶nh bÞ kÑt nªn t«i ph¶i ë trong Êp chiÕn l­îc. Tr­íc ®©y vî chång t«i ®­îc C¸ch m¹ng cÊp ®Êt nªn lµm ¨n ®Æng kh¸. T«i vèn chÞu ¬n C¸ch m¹ng vµ §¶ng rÊt nÆng.

Nay con trai t«i (lµ ®øa cÇm th¬ nµy) ®· lín, t«i kh«ng thÓ ®Ó tôi Mü - DiÖm b¾t nã ®i lÝnh ®¸nh l¹i C¸ch m¹ng. T«i kh«ng ®µnh lßng mµ chÞu c¶nh ®ã ®­îc. VËy nªn vî chång t«i tõ trong Êp chiÕn l­îc gëi ®øa con trai mét cña chóng t«i cho C¸ch m¹ng. Xin coi nh­ t«i hoµn toµn d©ng cho §¶ng ®øa con cña t«i. Nã cßn khê kh¹o, mong anh em cø d¹y dç, chØ b¶o cho nã thµnh ng­êi th× vî chång t«i lÊy lµm mõng l¾m.

Nay kÝnh th¬

 

NguyÔn V¨n Ba, bÇn n«ng

 

Bªn d­íi l¸ th­, ngoµi ch÷ cßn cã dÊu l¨n tay, ngãn c¸i vµ ngãn trá, l¨n b»ng lä nghÑ víi dÇu dõa. §äc xong bøc th­, ng­êi chØ huy vui vÎ b­íc tíi ®­a hai bµn tay chôp lÊy vai th»ng Trung, lµm nh­ tù n·y giê ch­a thÊy nã:

 

- Em ®ã h¶? Ba em gëi tíi ®©y µ?

 

Th»ng Trung tñm tØm gËt ®Çu. Ng­êi chØ huy tiÕp lêi:

 

- T«i cã nghe chó ChÝn T©m cña em nãi. Th«i ®­îc, em cø ë ®©y. Cã lÏ lµ em sÏ ®i víi chóng t«i. B©y giê khuya råi, chóng ta ®i ngñ, mai sÏ nãi chuyÖn thªm. Mïng t«i réng, em v« mïng t«i mµ ngñ.

6-1963