Le Peigne d'ivoire
Accueil Remonter L'homme et le Bosquet aux oiseaux Le fils La fille du fleuve Le Peigne d'ivoire La jeune femme de Nam Xuong Maitrise

 

 

Vous avez d'autres cours..... d'autres infos.. vous voulez les partager.... et bien envoyez les moi!!

Rechercher :
web français  
web mondial

 

 

Le peigne d’ Ivoire

 

ChiÕc l­îc ngµ

 

Vie 4A Langue et littérature viêtnamienne contemporaine

Vie401 A Littérature contemporaine du Viêtnam

(travail de HUúNH Ngäc Trang)

 

NguyÔn Quang S¸ng

 

 

 

T«i sanh ngµy 12/1/1932 t¹i lµng Mü Lu«ng, Chî Míi, An Giang.

 

Thuë cßn ngåi ghÕ nhµ tr­êng t«i kh«ng hÒ nghÜ sau nÇym×nh sÏ viÕt v¨n vµ b¹n bÌ ai còng nghÜ nh­ vËy. T«i giái m«n to¸n, m«n v¨n rÊt b×nh th­êng. Khi lªn cÊp hai, v¨n cµng dë. Dë ®Õn møc mét bµi luËn v¨n chØ ®­îc nöa ®iÓm trªn hai m­¬i. "V¨n ch­¬ng" nh­ vËy th× lµm sao mµ trë thµnh nhµ v¨n ®­îc. T«i kh«ng m¬ ­íc ®iÒu ®ã... Th»ng b¹n cïng líp, bµi luËn v¨n ®­îc tíi m­êi t¸m trªn hai m­¬I ®iÓm. ThÇy ®äc bµi luËn v¨n cña nã cho c¶ líp th­ëng thøc vµ lÊy ®ã lµm mÉu. Sau nÇy nã trë thµnh nhµ v¨n lµ c¸I ch¾c. Nh­ng sù ®êi l¹i kh¸c - Sau khi ra tr­êng, th»ng b¹n cã khiÕu v¨n ch­¬ng Êy kh«ng hÒ viÕt v¨n mµ trë thµnh nhµ qu©n sù: chØ huy cao x¹ ph¸o.

Cßn t«i th× t«i viÕt v¨n. L¹ vËy ! Gi¶i thÝch "hiÖn t­îng" nÇy nh­ thÕ nµo.

T«i ch¼ng biÕt t«i cã khiÕu v¨n ch­¬ng hay kh«ng? T«i chØ biÕt mét c¸ch thËt râ rµng r»ng: T«i viÕt lµ v× c¶m xóc cña t«i víi cuéc sèng, víi tõng sè phËn cña mçi con ng­êi mµ t«i ®· tõng chia xÎ.

M­êi tuæi, t«i ®i häc xa nhµ, ë trä vµ ¨n c¬m th¸ng. Mäi viÖc ®Òu ph¶i tù lo. N¨m 1945, nhµ tr­êng bÞ qu©n NhËt lÊy lµm doanh tr¹i.

Trë vÒ nhµ, gia ®×nh sa sót, t«i ra ®êi ë tuæi m­êi ba. Mét m×nh víi c¸i r­¬ng gç, xuèng tµu lªn tËn T©n Ch©u vÊn thuèc l¸ m­ín. Sau ®ã l¹i lªn xe ®ß ®i Sa §Ðc lµm viÖc vÆt trong mét tiÖm vµng.

§Õn 1946, m­êi bèn tuæi, t«i ®i bé ®éi lµm giao liªn.

Suèt 9 n¨m ®¸nh Ph¸p, t«i ®i kh¾p c¸c chiÕn tr­êng s«ng r¹ch miÒn T©y Nam bé. NÕu t«i cã chót n¨ng khiÕu v¨n ch­¬ng Èn dÊu kÝn ®¸o ch­a hÒ ®­îc béc lé th× chÝnh lµ cuéc sèng ®· kh¬i dËy cho t«i.

N¨m 1952, t«i b¾t ®Çu viÕt tiÓu thuyÕt, viÕt vÒ lµng, vÒ nh÷ng con ng­êi yªu th­¬ng trong gia ®×nh, hµng xãm vµ b¹n bÌ. M­êi mét n¨m sau (1963) t¸c phÈm ®Çu tay Êy ra ®êi. TiÓu thuyÕt mang tªn §Êt Löa.

N¨m 1966 t«i l¹i v­ît Tr­êng S¬n tõ Hµ Héi vÒ th¼ng chiÕn tr­êng §ång Th¸p M­êi. TruyÖn ng¾n "ChiÕc l­îc ngµ" ®­îc viÕt trªn chiÕc xuång gi÷a ®ång n­íc trong tÇm bom ®¹n cña giÆc.

Tõ Êy ®Õn nay, t«i vÉn viÕt, viÕt ®Òu kh«ng nghØ...

 

RESUME

 

’histoire se déroule pendant l’occupation américaine.

Monsieur Ba, au cours de son trajet entre deux relais, rencontre une jeune fille conductrice qui fait part à tous les voyageurs de ne conserver sur eux que leurs biens les plus précieux. Monsieur Ba sort alors un peigne d’ivoire qui lui rappelle des souvenirs: ce peigne a été fabriqué par monsieur Sau, son ami dans la résistance, et sculpté à l’aide d’une douille d’une cartouche américaine dans le matériau noble qu’est l’ivoire à l’attention de sa fille Thu. Malheureusement, ce dernier est tué par une balle tirée à la poitrine à la suite d’une opération de nettoyage des "américano-diêmistes". Il confie alors le peigne à monsieur Ba afin que celui-ci le remette à sa fille Thu.

Après avoir traversé des embuscades, monsieur Ba fait connaissance avec la conductrice et apprend qu’il s’agit là de la fille de son ami monsieur Sau , c’est à dire Thu. Avec émotion, il lui remet le peigne d’ivoire et continue sa route…

 

 

PRINCIPAUX PERSONNAGES

 

 

SAU: Il entre dans la résistance sud-vietnamienne en 1946. Père d’une petite fille qu’il a très peu connue du fait de ses années de résistance dans des champs de bataille éloignés et dangereux. Il meurt en 1958 d’une balle envoyée par un avion américain.

 

 

 

 

THU: Fille de monsieur Sau et de madame Binh. Elle est originaire de l’Ile de Gieng du district du Nouveau Marché dans le Long Chau Sa. D’une vingtaine d’années, l’allure svelte et le visage arrondi, elle sert comme agent de liaison, et est considérée comme extrêmement intelligente avec une forte intuition. Elle vit dans la Plaine des Joncs.

 

 

 

BA: Ami très proche de monsieur Sau. Il entre également dans la résistance en 1946. Il est chargé de remettre à Thu le peigne d’ivoire fabriqué par Sau.

 

 

 

 

 

RAPPEL HISTORIQUE 1960-1970

 

 

e régime de Ngo Dinh Diêm obtint de Washington une aide économique et militaire massive, faisant ainsi du Sud-Vietnam un virtuel « protectorat américain ».

Le Front National de Libération du Sud-Vietnam (F.N.L), dirigé par d’anciens partisans marxistes, fut crée en décembre 1960. Ses objectifs étaient de renverser Ngo Dinh Diêm, d’éliminer ses  « protecteurs » américains et de réunifier le pays. En 1960-1961, ce mouvement allait élargir son assise dans les campagnes. Les maquisards, baptisés Viet Cong par les autorités de Saigon, multiplièrent les opérations contre les unités de l’armée sud-vietnamienne encadrée par des « conseillers » américains de plus en plus nombreux.

Le 11 juin 1963, Thich Qaung Duc, vénérable moine de 66 ans, s’immola par le feu dans une rue de Saigon pour protester contre la campagne antibouddhique de Ngo, et fut bientôt imité par plusieurs bonzes.

Lassés de cet allié encombrant, les Etats Unis encouragèrent l’armée sud-vietnamienne à renverser le dictateur. Le 1er novembre 1963 Ngo Dinh Diêm est assassiné. Les putschs militaires successifs affaiblirent et déstabilisèrent le pouvoir. Les succès du F.N.L. et la détérioration de la situation politique dans le Sud provoquèrent une intervention militaire massive des américains à partir de 1965. Lyndon Johnson ordonna les premiers bombardements du Nord-Vietnam le 7 février. L’offensive du Têt, déclenchée le 30 janvier 1968, allait marquer un tournant décisif dans cette guerre. Des commandos vietcong occupèrent plus d’une centaine de villes dont Saigon, Danang et Huê. La contre-offensive américaine parvint à enrayer ces attaques mais fit de nombreuses victimes civiles. Lyndon Johnson dut suspendre les bombardements et proposer des négociations.

Ho Chi Minh mourut en 1969. Confronté à l’impopularité croissante de la guerre, les américains retirèrent graduellement le gros de leurs troupes tout en renforçant l’armée sud-vietnamienne. A partir de février 1970 Kissinger et Le Duc Tho se rencontrèrent en secret à Paris pour négocier le retrait des troupes américaines.

 

 

 

 

 

 

THEMES ABORDES

 

La résistance : les 3 principaux personnages sont entrés dans la résistance. A travers la vie de monsieur Sau, la nouvelle nous décrit ce que peut vivre un résistant : il est séparé de ce qu’il a de plus cher au monde, sa famille, puis il meurt dans cette de guerre de résistance. D’autre part cette résistance a permis à monsieur Ba de retrouver Thu. Ces personnages nous montrent que chacun selon sa capacité et sans considération d’age participe à la lutt contre les américains pour le salut de la patrie.

L’amour : on retrouve 2 formes d’amour dans cette nouvelle :

L’amour des personnages pour la patrie : ils deviennent des résistants

L’amour mutuel et intense de Sau et de Thu qui parcourt toute la nouvelle

L’amitié : monsieur Ba a partagé tous les moments forts de la vie de monsieur Sau pendant la résistance. L’émotion avec laquelle l’auteur raconte l’histoire dévoile l’amitié profonde qui existe entre ces 2 personnages. D’ailleurs Ba ira jusqu’au bout pour remettre le peigne que Sau lui a confié et se substitue au père à la fin de l’histoire par amour aussi pour Thu :  « allons, papa s’en va, mon enfant… ».

 

 

 

CONCLUSION

 

guyen Sang peint de façon émouvante le résistant, exaltant l’amour, l’amitié, la camaraderie, les sentiments de famille. Il relate la combativité, l’héroïsme de toute une population et des combattants qui ont enduré les souffrances les plus terribles pour défendre l’indépendance et la liberté.

A la différence de certains auteurs comme Mai Thao, Trân Duy, Trân Dân, Nguyen Sang n’est pas un auteur réactionnaire car ses nouvelles n’émettent aucne critique sur le gouvernement ou le communisme. D’ailleurs actuellement on retrouve un grand nombre de ses récits sur des sites officiels vietnamiens.

ChiÕc l­îc ngµ

 

 

µo mét ®ªm trêi s¸ng tr¨ng su«ng, trong mét ng«i nhµ nhá, gi÷a Th¸p M­êi mµ xung quanh n­íc ®· lªn ®Çy, nãi cho ®óng ®©y lµ c¸i tr¹m cña ®­êng d©y giao th«ng, nhµ nhá nh­ng ng­êi l¹i ®«ng. Ch­a ®Õn chuyÕn ®i, chóng t«i cßn ph¶i ®îi. Ban ngµy, chóng t«i ch¼ng biÕt ®i ®©u, hÕt n»m l¹i ngåi, cã lóc thÊy cuång ch©n, thËt tï tóng, nh­ng l¹i cã c¸i thó bï l¹i lµ thäc cÇn c©u ra khái nhµ ®Ó c©u c¸. Ngµy c©u c¸ ®· ®ñ ¨n råi, ®ªm kh«ng ai muèn c©u n÷a. Trong lóc nhµn rçi Êy, chóng t«i th­êng hay kÓ chuyÖn. Vµ t«i nghe c©u chuyÖn nµy cña mét ®ång chÝ giµ kÓ l¹i. ¤ng vèn lµ ng­êi hay kÓ chuyÖn - nhiÒu nhÊt lµ chuyÖn tiÕu l©m, cã c¶ tiÕu l©m kh¸ng chiÕn n÷a, chuyÖn nµo còng lµm cho chóng t«i c­êi l¨n, c­êi bß. Tr­íc khi kÓ, bao giê «ng còng c­êi mØm, mÆt trë nªn hãm hØnh, ®óng lµ «ng l·o cã duyªn giµ. Nh­ng h«m Êy, «ng ®©m ra kh¸c th­êng. ¤ng giµ kÓ nh­ng vÉn ngåi im, ®Çu h¬i cói xuèng, trÇm lÆng mÆt ng­íc nh×n ra mªnh m«ng. Ch¾c lµ mét chuyÖn c¶m ®éng, chóng t«i ®o¸n nh­ vËy vµ kh«ng ®ïa n÷a. Bªn ngoµi, mét c¬n giã ï thæi tíi. C¸i tr¹m nµy - mét ng«i nhµ cÊt chen vµo gi÷a mét chßm c©y gi÷a khu rõng trµm th­a, mçi khi cã mét c¬n giã, sãng nèi nhau ®Ëp vµo tµn c©y, nhµ l¹i rung lªn vµ l¾c l­ nh­ mét con thuyÒn ®ang ch¬i v¬i gi÷a biÓn. Sãng ®Ëp ®Òu ®Òu vµo c¸c chßm c©y. §µn cß ®øng ngñ kh«ng yªn, mét vµi con vç c¸nh bay chÊp chíi. Sãng giã nh­ nh¾c nhë «ng ®iÒu g×, «ng nghiªng tai l¾ng nghe. Khi c¬n giã thæi qua, mÆt n­íc trë l¹i yªn lÆng, «ng míi ngÈng lªn vµ nãi. ¤ng nãi víi chóng t«i mµ nh­ nãi víi c¶ trêi n­íc vËy, «ng kh«ng nh×n vµo chóng t«i mµ nh×n ra biÓn n­íc, ch©n trêi vµ c¸c v× sao.

 

- ChuyÖn x¶y ra c¸ch ®©y ®· h¬n mét n¨m råi, mµ mçi lÇn nhí l¹i, t«I cø bµng hoµng nh­ võa thÊy mét giÊc m¬ - «ng më ®Çu víi giäng trÇm ®ôc: - H«m ®ã, t«i ®i tõ tr¹m N. G. ®Õn L. A. Khi chiÕc xuång m¸y ®u«I t«m võa x« ra bÕn th× chóng t«i ai còng muèn biÕt ng­êi l¸i Êy lµ ai. Kh«ng ph¶i tß mß mµ cÇn ph¶i biÕt. Bëi v× tr­íc khi ®i, ng­êi tr¹m tr­ëng cã b¸o c¸o víi chóng t«i ®ã lµ mét ®o¹n ®­êng dµi, mét ®o¹n ®i xuång m¸y, mét ®o¹n ®i bé, ®i xuång dÔ gÆp trùc th¨ng soi, anh em ph¶i b×nh tÜnh, kh«ng ®­îc nhèn nh¸o, kh«ng ®­îc tù ®éng mµ ph¶i tuyÖt ®èi tu©n theo sù ®iÒu khiÓn cña ng­êi l¸i. Nãi nh­ vËy cã nghÜa lµ sinh m¹ng m×nh ph¶i hoµn toµn phã th¸c cho ng­êi cÇm l¸i Êy, cã ph¶i kh«ng c¸c b¹n? Cho nªn, t«i cÇn nh×n, cÇn biÕt râ ng­êi ®ang cÇm gi÷ sinh m¹ng m×nh. Nh­ng trêi ®· tèi råi, t«i chØ thÊy ®ã lµ mét c« g¸i ng­êi m¶nh kh¶nh, vai mang c©y "c¹c- bin" b¸ xÕp cña Mü, ®Çu chÝt kh¨n, d¸ng ®iÖu gän gµng.

 

Tr­íc ®ã, t«i cã ®­îc nghe tiÕng ®ån tr¹m nµy cã mét c« giao liªn rÊt th«ng minh. Mét h«m, c« dÉn mét ®oµn kh¸ch s¾p söa qua s«ng, c« ®Ó kh¸ch dõng l¹i ngoµi ruéng xa. C« vµ mét anh giao liªn n÷a tiÕn tr­íc dän ®­êng. §Õn v­ên c©y bê s«ng, c« thÊy m×nh ®· lät vµo æ phôc kÝch cña ®Þch. Nh­ng c« kh«ng bèi rèi. C« võa gäi ng­êi b¹n cña m×nh võa nãi, c« cè ý nãi lín cho bän ®Þch nghe: "T×nh h×nh yªn, kh«ng cã g×, anh trë l¹i dÉn kh¸ch ®i, cßn t«i sang s«ng l¾c xuång ®em qua". Trong c©u nãi Êy cã ¸m hiÖu. Anh giao liªn liÒn quay l¹i, ªm ¸i ®­a kh¸ch bäc

qua ng¶ kh¸c, v­ît s«ng c¸ch ®ã ®é mét vµi c©y sè. Cßn c« ta, tr­íc khi qua s«ng c« cßn gµi l¹i hai tr¸i lùu ®¹n. C« qua s«ng, thÕ lµ tho¸t. Cßn ®¸m biÖt kÝch kia, bän nã t­ëng thËt, ®Þnh hèt c¶ mét ®oµn kh¸ch, nªn ch¼ng d¸m rôc rÞch, mµ cø chê. Chê m·i, bän nã biÕt, nã chöi rña nhau, trong lóc lôc tôc kÐo vÒ lí quí thÕ nµo l¹i vÊp c¶ hai qu¶ lùu ®¹n gµi, rông hÕt mÊy m¹ng. Qua chuyÖn ®ã, ng­êi ta thªm th¾t r»ng c« giao liªn Êy cã c¸i mòi rÊt thÝnh, c« dïng mòi ®Ó nghe mïi ®Þch vµ cã thÓ

ph©n biÖt ®­îc th»ng nµo lµ Mü, th»ng nµo lµ Ngôy n÷a.

 

T«i nghÜ, nÕu ng­êi n÷ giao liªn Êy lµ c« ®ang l¸i chiÕc xuång m¸y nµy

th× m×nh kh«ng ®Õn nçi lo l¾m. T«i muèn hái nh­ng thÊy kh«ng tiÖn

nªn ®µnh ph¶i nãi khÐo:

 

- ¥ë tr¹m nµy cã mÊy ch¸u n÷ vËy hë chó?

 

- D¹ mét chÞ lµ chÞ nu«i víi ch¸u n÷a lµ hai.

 

VËy lµ c« n÷ giao liªn nµy råi, t«i c¶m thÊy mõng. Nghe giäng c« nãi, t«i ®o¸n c« bÐ ®é m­êi t¸m hai m­¬i lµ cïng. T«i c¶m thÊy mÕn, muèn hái thªm nh­ng thÊy c« ®ang lom khom quÊn d©y vµo b¸nh trín nªn l¹i th«i. QuÊn d©y vµo b¸nh trín xong, c« ®øng th¼ng ng­êi, quay l¹i nãi víi xuång sau :

 

- T«i ®i tr­íc nhÐ !

 

MÊy anh giao liªn xuång sau nhao lªn :

 

- Th«i chÞ Hai ®i tr­íc ®i.

 

- ChÞ ót ®i m¹nh giái nh¸ ! Ng­êi gäi chÞ Hai, ng­êi gäi chÞ ót, ch¼ng biÕt c« thËt thø mÊy.

 

C« ®¸p l¹i mÊy c©u l¸u lØnh, gäi mÊy chó giao liªn lµ em råi quay l¹i chóng t«i, h¹ giäng hÕt søc lÔ phÐp :

 

- C¸c b¸c, c¸c chó, c¸c anh cã g× quan träng nªn ®Ó trong tói ¸o, hoÆc ®Ó trong mét c¸i gãi riªng. Lì gÆp trùc th¨ng b¾n hoÆc gÆp biÖt kÝch th× ®å qóy kh«ng bÞ mÊt, bÞ ch¸y.

 

C« b¸o cho chóng t«i nh÷ng ®iÒu kh«ng may cã thÓ x¶y ra nh­ng giäng nãi l¹i dÞu dµng - dÔ th­¬ng n÷a - kh¸c h¼n víi giäng nãi c¨ng th¼ng cña «ng tr¹m tr­ëng, nªn t«i thÊy kh«ng lo l¾m. Nãi xong, c« khom l­ng, giËt m¸y. Xuång rung lªn theo tiÕng m¸y næ gißn, tõ tõ t¸ch ra khái vßm c©y rËm, råi rµo rµo l­ít tíi. Giã thæi m¸t c¶ ng­êi, m¸t ®Õn tõng ch©n tãc. Nghe c« dÆn, anh em kh¸ch lói hói më bßng. Cßn t«i, t«i cã c¸i g× qóy ngoµi giÊy tê, tiÒn ¨n ®­êng ®· ®Ó s½n trong tói? T«i chît

nhí ®Õn c©y l­îc nhá. T«i liÒn më bßng, mß lÊy c©y l­îc, cho vµo tói nh¸i ®ùng giÊy tê, bá vµo tói ngùc, råi cµi kim t©y l¹i thËt cÈn thËn.

 

C¸c b¹n ! Mçi lÇn nh×n thÊy c©y l­îc ngµ nhá Êy lµ mçi lÇn t«i b¨n kho¨n vµ ngËm ngïi. Trong cuéc ®êi kh¸ng chiÕn cña t«i, t«i chøng kiÕn kh«ng biÕt bao nhiªu cuéc chia tay, nh­ng ch­a bao giê, t«i bÞ xóc ®éng nh­ lÇn Êy. Trong nh÷ng ngµy hoµ b×nh võa lËp l¹i, t«i cïng vÒ th¨m quª víi mét ng­êi b¹n. Nhµ chóng t«i ë c¹nh nhau gÇn vµm kinh nhá ®æ ra s«ng Cöu Long. Chóng t«i cïng tho¸t ly ®i kh¸ng chiÕn, ®Çu n¨m 1946, sau khi tØnh nhµ bÞ chiÕm. Lóc ®i, ®øa con g¸i ®Çu lßng cña anh - vµ còng lµ ®øa con duy nhÊt cña anh, ch­a ®Çy mét tuæi. Anh thø

s¸u vµ còng tªn S¸u. Suèt mÊy n¨m kh¸ng chiÕn, chÞ S¸u cã ®Õn th¨m anh mÊy lÇn. LÇn nµo anh còng b¶o chÞ ®­a con ®Õn. Nh­ng c¸i c¶nh ®i th¨m chång ë chiÕn tr­êng miÒn §«ng kh«ng ®¬n gi¶n. ChÞ kh«ng d¸m ®­a con qua rõng. Nghe chÞ nãi cã lý anh kh«ng tr¸ch ®­îc. Anh chØ thÊy con qua tÊm ¶nh nhá th«i. §Õn lóc ®­îc vÒ, c¸i t×nh ng­êi cha cø n«n nao trong ng­êi anh. Xuång vµo bÕn, thÊy mét ®øa bÐ ®é t¸m tuæi tãc c¾t ngang vai, mÆc quÇn ®en, ¸o b«ng ®á ®ang ch¬i nhµ chßi d­íi bãng c©y xoµi tr­íc s©n nhµ, ®o¸n biÕt lµ con, kh«ng thÓ chê xuång cÆp

l¹i bÕn, anh nhón ch©n nh¶y thãt lªn, x« chiÕc xuång t¹t ra, khiÕn t«i bÞ chíi víi. Anh b­íc véi vµng víi nh÷ng b­íc dµi, råi dõng l¹i kªu to:

 

- Thu ! Con.

 

Võa lóc Êy, t«i ®· ®Õn gÇn anh. Víi lßng mong nhí cña anh, ch¾c anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. Anh võa b­íc, võa khom ng­êi ®­a tay ®ãn chê c«. Nghe gäi, con bÐ giËt m×nh, trßn m¾t nh×n. Nã ng¬ ng¸c, l¹ lïng. Cßn anh, anh kh«ng gh×m næi xóc ®éng. Mçi lÇn bÞ xóc ®éng, vÕt thÑo dµi bªn m¸ ph¶i l¹i ®á öng lªn, giÇn giËt, tr«ng rÊt dÔ sî. Víi vÎ xóc ®éng Êy vµ hai tay vÉn ®­a vÒ phÝa tr­íc, anh chÇm chËm b­íc tíi, giäng lÆp bÆp run run :

 

- Ba ®©y con !

 

- Ba ®©y con !

 

Con bÐ thÊy l¹ qu¸, nã chíp m¾t nh×n t«i nh­ muèn hái ®ã lµ ai, mÆt nã bçng t¸i ®i, råi vôt ch¹y vµ kªu thÐt lªn: " M¸! M¸". Cßn anh, anh ®øng s÷ng l¹i ®ã, nh×n theo con, råi ®au ®ín khiÕn mÆt anh sÇm l¹i tr«ng thËt ®¸ng th­¬ng, vµ hai tay bu«ng xuèng nh­ bÞ g·y.

 

V× ®­êng xa, chóng t«i ë nhµ ®­îc cã ba ngµy. Trong ba ngµy ng¾n ngñi ®ã, con bÐ kh«ng kÞp nhËn ra anh lµ cha. §ªm nã kh«ng cho anh ngñ víi chÞ. Con bÐ tÝnh khÝ thËt kh«ng võa, nã tuét xuèng gi­êng, ®øng d­íi ®Êt chåm lªn, n¾m tay anh kÐo ra. KÐo kh«ng ®­îc, nã kª miÖng c¾n. Cho ®Õn ngµy ®i, tay anh vÉn cßn h»n s©u nh÷ng dÊu r¨ng cña con. Suèt ngµy anh ch¼ng ®i ®©u xa, lóc nµo còng vç vÒ con.

Nh­ng cµng vç vÒ, con bÐ cµng ®Èy ra. Anh mong ®­îc nghe mét tiÕng "ba" cña con bÐ, nh­ng con bÐ ch¼ng bao giê chÞu gäi. Nghe mÑ nã b¶o gäi ba vµo ¨n c¬m th× nã b¶o l¹i:

 

- Th× m¸ cø kªu ®i.

 

MÑ nã ®©m næi giËn, qu¬ ®òa bÕp däa ®¸nh, nã ph¶i gäi nh­ng l¹i nãi tráng:

 

- V« ¨n c¬m!

 

Anh S¸u vÉn ngåi im, gi¶ vê kh«ng nghe, chê nã gäi "ba v« ¨n c¬m". Con bÐ cø ®øng trong bÕp nãi väng ra:

 

- C¬m chÝn råi! - Anh còng kh«ng quay l¹i. Con bÐ bùc qu¸, quay l¹i mÑ vµ b¶o:

 

- Con kªu råi mµ ng­êi ta kh«ng nghe.

 

Anh quay l¹i nh×n con võa khe khÏ l¾c ®Çu võa c­êi. Cã lÏ v× khæ t©m ®Õn nçi kh«ng khãc ®­îc, nªn anh ph¶i c­êi vËy th«i. B÷a sau, ®ang nÊu c¬m th× mÑ nã ch¹y ®i mua thøc ¨n. MÑ nã dÆn, ë nhµ cã g× cÇn th× gäi ba gióp cho. Nã kh«ng nãi kh«ng r»ng, cø lui cui d­íi bÕp. Nghe nåi c¬m s«i, nã gië n¾p, lÊy ®òa bÕp s¬ qua - nåi c¬m h¬i to, nh¾m kh«ng thÓ nh¾c xuèng ®Ó ch¾t n­íc ®­îc, ®Õn lóc ®ã nã míi nh×n lªn anh S¸u. T«i nghÜ thÇm, con bÐ ®ang bÞ dån vµo thÕ bÝ, ch¾c nã ph¶i gäi

ba th«i. Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn:

 

- C¬m s«i råi, ch¾t n­íc giïm c¸i! - Nã còng l¹i nãi tráng:

 

T«i lªn tiÕng më ®­êng cho nã:

 

- Ch¸u ph¶i gäi: "Ba ch¾t n­íc giïm con", ph¶i nãi nh­ vËy.

 

Nã nh­ kh«ng ®Ó ý ®Õn c©u nãi cña t«i, nã l¹i kªu lªn:

 

- C¬m s«i råi, nh·o b©y giê!

 

Anh S¸u cø vÉn ngåi im. T«i däa nã:

 

- C¬m mµ nh·o, m¸ ch¸u vÒ thÕ nµo ch¸u còng bÞ ®ßn. Sao ch¸u kh«ng

gäi ba ch¸u. Ch¸u nãi mét tiÕng "ba" kh«ng ®­îc sao?

 

Lóc ®ã nåi c¬m s«i lªn sïng sôc. Nã h¬i sî, nã nh×n xuèng, vÎ nghÜ ngîi, nh¾c kh«ng næi, nã l¹i nh×n lªn. TiÕng c¬m s«i nh­ thóc giôc nã. Nã nh¨n nhã muèn khãc. Nã nh×n nåi c¬m, råi l¹i nh×n lªn chóng t«i. ThÊy nã luýnh quýnh t«i võa téi nghiÖp võa buån c­êi, nghÜ ch¾c thÕ nµo còng chÞu thua. Nã loay hoay råi nhãn gãt lÊy c¸i v¸ móc ra tõng v¸ n­íc, miÖng lÇm bÇm ®iÒu g× kh«ng râ - Con bÐ ®¸o ®Ó thËt.

 

Trong b÷a c¬m ®ã, anh S¸u g¾p mét miÕng trøng c¸ to vµng ®Ó vµo c¸i chÐn nã. Nã liÒn lÊy ®òa xoi vµo chÐn, ®Ó ®ã råi bÊt thÇn hÊt c¸i trøng ra, c¬m v¨ng tung tãe c¶ m©m. GiËn qu¸ vµ kh«ng kÞp suy nghÜ, anh vung tay ®¸nh vµo m«ng nã vµ hÐt lªn:

 

- Sao mµy cøng ®Çu qu¸ vËy, h¶?

 

T«i t­ëng con bÐ l¨n ra khãc, sÏ giÉy, sÏ ®¹p ®æ c¶ m©m c¬m, hoÆc sÏ ch¹y vôt ®i. Nh­ng kh«ng. Nã ngåi im, ®Çu cói g»m xuèng. NghÜ thÕ nµo nã cÇm ®òa, g¾p l¹i c¸i trøng c¸ ®Ó vµo chÐn, råi lÆng lÏ ®øng dËy, b­íc ra khái m©m. Xuèng bÕn, nã nhÈy xuèng xuång, më lßi tãi(1)cè lµm cho d©y lßi tãi khua ræn r¶ng, khua thËt to, råi lÊy dÇm b¬i qua s«ng. Nã sang qua nhµ ngo¹i, mÐt víi ngo¹i vµ khãc ë bªn Êy - chiÒu ®ã, mÑ nã sang dç dµnh mÊy nã còng kh«ng vÒ. Ngµy mai anh S¸u ph¶i ®i, ®ã lµ ®ªm cuèi cïng cña hai anh chÞ, chÞ còng kh«ng muèn b¾t nã vÒ.

 

S¸ng h«m sau, bµ con bªn néi, bªn ngo¹i ®Õn rÊt ®«ng- C¶ con bÐ còng theo ngo¹i nã vÒ. Anh S¸u ph¶i lo tiÕp kh¸ch, anh nh­ kh«ng chó ý ®Õn con n÷a. Cßn chÞ S¸u th× lo chuÈn bÞ ®å ®¹c cho chång, chÞ lo xÕp tõng chiÕc ¸o, gãi ghÐm ®å ®¹c vôn vÆt vµo c¸i tói nhá, chÞ cø lói hói bªn chiÕc ba l«. Con bÐ nh­ bÞ bá r¬i, lóc ®øng vµo gãc nhµ, lóc ®øng tùa cöa vµ cø nh×n mäi ng­êi ®ang v©y quanh ba nã. VÎ mÆt cña nã cã c¸i g× h¬i kh¸c, nã kh«ng b­íng bØnh hay nh¨n mµy cau cã n÷a, vÎ mÆt nã

sÇm l¹i buån rÇu, c¸i vÎ buån trªn g­¬ng mÆt ng©y th¬ cña con bÐ tr«ng rÊt dÔ th­¬ng. Víi ®«i mi dµi uèn cong, vµ nh­ kh«ng bao giê chíp, ®«i m¾t nã nh­ to h¬n, c¸i nh×n cña nã kh«ng ng¬ ng¸c, kh«ng l¹ lïng, nã nh×n víi vÎ nghÜ ngîi s©u xa.

 

§Õn lóc chia tay, mang ba l« trªn vai, sau khi b¾t tay hÕt mäi ng­êi, anh S¸u míi ®­a m¾t nh×n con, thÊy nã ®øng trong gãc nhµ.

 

Ch¾c anh còng muèn «m con, h«n con, nh­ng h×nh nh­ còng l¹i sî nã giÉy lªn l¹i bá ch¹y, nªn anh chØ ®øng nh×n nã. Anh nh×n víi ®«i m¾t tr×u mÕn lÉn buån rÇu. T«i thÊy ®«i m¾t mªnh m«ng cña con bÐ bçng x«n xao.

 

- Th«i! Ba ®i nghe con! - Anh S¸u khe khÏ nãi.

 

Chóng t«i, mäi ng­êi - kÓ c¶ anh, ®Òu t­ëng con bÐ sÏ ®øng yªn ®ã th«i. Nh­ng thËt l¹ lïng, ®Õn lóc Êy, t×nh cha con nh­ bçng næi dËy trong ng­êi nã, trong lóc kh«ng ai ngê ®Õn th× nã bçng kªu thÐt lªn:

 

- Ba... a... a... ba!

 

TiÕng kªu cña nã nh­ tiÕng xÐ, xÐ sù im lÆng vµ xÐ c¶ ruét gan cña mäi ng­êi, nghe thËt xãt xa. §ã lµ tiÕng " Ba" mµ nã cè ®Ì nÐn trong bao nhiªu n¨m nay, tiÕng " Ba" nh­ vì tung ra tõ lßng nã, nã võa kªu võa ch¹y x« tíi, nhanh nh­ mét con sãc, nã ch¹y thãt lªn vµ dang hai tay «m chÆt lÊy cæ ba nã.

 

Nã võa «m chÆt lÊy cæ ba nã võa nãi trong tiÕng khãc:

 

- Ba! Kh«ng cho ba ®i n÷a! Ba ë nhµ víi con!

 

Ba nã bÕ nã lªn - nã h«n ba nã cïng kh¾p. Nã h«n tãc, h«n cæ, h«n vai vµ h«n c¶ vÕt thÑo dµi bªn m¸ cña ba nã n÷a.

 

Trong lóc ®ã, ngo¹i nã cho t«i biÕt, ®ªm qua, bµ ®· t×m hiÓu ®­îc v× sao nã kh«ng chÞu nhËn ba nã. Bµ hái :

 

- Ba con, sao con kh«ng nhËn ?

 

- Kh«ng ph¶i - ®ang n»m mµ nã còng giÉy lªn.

 

- Sao con biÕt lµ kh«ng ph¶i ? Ba con ®i l©u, con quªn råi chø g×!

 

- Ba kh«ng gièng c¸i h×nh ba chôp víi m¸.

 

- Sao kh«ng gièng, ®i l©u, ba con giµ h¬n tr­íc th«i.

 

- Còng kh«ng ph¶i giµ, mÆt ba con kh«ng cã c¸i thÑo trªn mÆt nh­ vËy.

 

µ ra vËy, b©y giê bµ míi biÕt. TÐ ra nã kh«ng nhËn ba nã v× lµ c¸i vÕt thÑo, vµ bµ nã cho biÕt, ba nã ®i ®¸nh T©y bÞ T©y b¾n bÞ th­¬ng - bµ nh¾c l¹i téi ¸c mÊy th»ng T©y ë ®ån ®Çu vµm cho nã nhí. Nghe bµ kÓ nã n»m im, l¨n lén vµ thØnh tho¶ng l¹i thë dµi nh­ ng­êi lín. S¸ng h«m sau, nã l¹i b¶o ngo¹i ®­a nã vÒ. Nã võa nhËn ra th× ba nã ®· ®Õn lóc ph¶i ®i råi.

 

Trong lóc ®ã, nã vÉn «m chÆt lÊy ba nã. Kh«ng gh×m ®­îc xóc ®éng vµ kh«ng muèn cho con thÊy m×nh khãc, anh S¸u mét tay «m con, mét tay rót kh¨n lau n­íc m¾t, råi h«n lªn m¸i tãc con :

 

- Ba ®i råi ba vÒ víi con.

 

- Kh«ng! - Con bÐ hÐt lªn, hai tay nã siÕt chÆt lÊy cæ, ch¾c nã nghÜ hai tay kh«ng thÓ gi÷ ®­îc ba nã, nã dang c¶ hai ch©n råi c©u chÆt lÊy ba nã, vµ ®«i vai nhá bÐ cña nã run run.

 

Nh×n c¶nh Êy, bµ con xung quanh cã ng­êi kh«ng cÇm ®­îc n­íc m¾t, cßn t«i bçng thÊy khã thë nh­ cã bµn tay ai n¾m lÊy tr¸i tim t«i. T«i bçng n¶y ra ý nghÜ, muèn b¶o anh ë l¹i vµi h«m. Nh­ng thËt khã, chóng t«i ch­a biÕt m×nh sÏ ®i tËp kÕt hay ë l¹i. Chóng t«i cÇn vÒ ®óng ngµy, nhËn lÖnh ®Ó kÞp chuÈn bÞ. ThÕ lµ ®· ®Õn lóc ph¶i ®i råi, mäi ng­êi ph¶i xóm l¹i vç vÒ nã, mÑ nã b¶o :

 

- Thu! §Ó ba con ®i. Thèng nhÊt råi ba con vÒ.

 

Bµ ngo¹i nã võa vuèt tãc nã võa dç :

 

- Ch¸u cña ngo¹i giái l¾m mµ! Ch¸u ®Ó ba ch¸u ®i råi ba sÏ mua vÒ cho ch¸u mét c©y l­îc.

 

Con bÐ l¹i «m chÇm ba nã mét lÇn n÷a vµ mÕu m¸o:

 

- Ba vÒ! Ba mua cho con mét c©y l­îc nghe ba! - Nã nãi trong tiÕng nÊc, võa nãi võa tõ tõ tuét xuèng.

 

Sau ®ã hai chóng t«i trë l¹i miÒn §«ng. Chóng t«i lµ c¸n bé ®oµn thÓ, chóng t«i kh«ng ®i tËp kÕt. Tõ n¨m n¨m m­¬i t­ ®Õn n¨m m­¬i t¸m, n¨m m­¬i chÝn vµ nh÷ng n¨m khã kh¨n, c¸c b¹n ®· biÕt råi. VÒ c«ng viÖc vµ ®êi sèng ë rõng, t«i cã thÓ kÓ cho ®Õn s¸ng, cã ®ªm bÞ biÖt kÝch v©y b¾t, nh­ng th«i, ®ã lµ chuyÖn kh¸c. T«i xin trë l¹i mèi t×nh cha con cña b¹n t«i. Nh÷ng ®ªm rõng, n»m trªn vâng, m¾t chØ thÊy tÊm ny l«ng nãc, lóc nhí con, anh cø ©n hËn sao m×nh l¹i ®¸nh con. Nçi khæ t©m ®ã cø giµy vß anh - mét h«m hai ®øa ®ang r× rÇm kÓ, anh bçng ngåi bËt

dËy:

 

- Ph¶i råi ! ¥ë rõng nµy, ng­êi ta thØnh tho¶ng cã b¾n voi, m×nh ph¶i lµm mét c©y l­îc b»ng ngµ cho con bÐ míi ®­îc.

 

Vµ anh ao ­íc cã mét khóc ngµ, mét khóc ngµ voi. ThËt may m¾n, sau ®ã kh«ng l©u, v× thiÕu thøc ¨n, anh em nghÜ ®Õn chuyÖn ®i s¨n, ®i s¨n b»ng tªn thuèc chí kh«ng ph¶i b»ng sóng. Lóc ®ã rõng h·y cßn ph¶i gi÷ im lÆng. ThËt ra th× anh em kh«ng ®i s¨n voi, nh­ng t×nh cê l¹i gÆp nã. Anh em ®Þnh th¶ nã, nh­ng anh S¸u quyÕt ®Þnh b¾n.

 

T«i h·y cßn nhí buæi chiÒu h«m ®ã - buæi chiÒu sau mét ngµy m­a rõng, giät m­a cßn ®äng trªn l¸ rõng s¸ng lÊp l¸nh. §ang ngåi lµm viÖc d­íi tÊm ny l«ng nãc, t«i bçng nghe tiÕng kªu. Tõ con ®­êng mßn ch¹y lÉn trong rõng s©u, anh hít h¶i ch¹y vÒ, tay cÇm khóc ngµ ®­a lªn khoe víi t«i. MÆt anh hín hë nh­ mét ®øa trÎ ®­îc quµ.

 

Sau ®ã anh lÊy vá ®¹n hai m­¬i ly cña Mü, ®Ëp máng lµm thµnh mét c©y c­a nhá, c­a khóc ngµ thµnh tõng chiÕc r¨ng l­îc, thËn träng, tØ mØ vµ cè c«ng nh­ ng­êi thî b¹c. Ch¼ng hiÓu sao t«i thÝch ngåi nh×n anh lµm vµ c¶m thÊy vui vui khi thÊy bôi ngµ r¬i mçi lóc mét nhiÒu. Mét ngµy, anh c­a ®­îc mét vµi r¨ng. Kh«ng bao l©u sau, c©y l­îc ®­îc hoµn thµnh. C©y l­îc dµi ®é h¬n mét tÊc, bÒ ngang ®é ba ph©n r­ìi, c©y l­îc cho con g¸i, c©y l­îc dïng ®Ó ch¶i m¸i tãc dµi, c©y l­îc chØ cã mét hµng r¨ng th­a. Trªn sãng l­ng l­îc cã kh¾c mét hµng ch÷ nhá mµ anh

®· gß l­ng, tÈn mÈn kh¾c tõng nÐt : "Yªu nhí tÆng Thu, con cña ba". C©y l­îc ngµ Êy ch­a ch¶i ®­îc m¸i tãc cña con, nh­ng nã nh­ gì rèi ®­îc phÇn nµo t©m tr¹ng cña anh. Nh÷ng ®ªm nhí con, anh Ýt nhí ®Õn nçi hËn ®¸nh con, nhí con, anh lÊy c©y l­îc ra ng¾m nghÝa råi cµi lªn tãc cho c©y l­îc thªm bãng, thªm m­ît. Cã c©y l­îc, anh cµng mong gÆp l¹i con. Nh­ng råi mét chuyÖn kh«ng may x¶y ra. Mét ngµy cuèi n¨m n¨m m­¬i t¸m, n¨m ®ã ta ch­a vâ trang - trong mét trËn cµn lín

cña qu©n Mü- ngôy, anh S¸u bÞ hy sinh. Anh bÞ viªn ®¹n cña m¸y bay Mü b¾n vµo ngùc. Trong giê phót cuèi cïng, kh«ng cßn ®ñ søc tr¨ng trèi l¹i ®iÒu g×, h×nh nh­ chØ cã t×nh cha con lµ kh«ng thÓ chÕt ®­îc, anh ®­a tay vµo tói, mãc c©y l­îc, ®­a cho t«i vµ nh×n t«i mét håi l©u. T«i kh«ng ®ñ lêi lÏ ®Ó t¶ l¹i c¸i nh×n Êy, chØ biÕt r»ng, cho ®Õn b©y giê, thØnh tho¶ng t«i cø nhí l¹i ®«i m¾t cña anh.

 

- T«i sÏ mang vÒ trao tËn tay cho ch¸u.

 

T«i cói xuèng gÇn anh vµ khÏ nãi. §Õn lóc Êy, anh míi nh¾m m¾t ®i xu«i.

 

C¸c b¹n ¹ ! Trong nh÷ng ngµy ®en tèi Êy, ng­êi sèng ph¶i sèng bÝ mËt th× còng ®· ®µnh mét lÏ, cßn ng­êi chÕt còng ph¶i chÕt bÝ mËt n÷a. Mé cña anh kh«ng thÓ ®¾p cao lªn ®­îc, - t×m thÊy må m¶, chóng sÏ ®µo lªn vµ t×m ra dÊu vÕt, - cho nªn ng«i mé cña anh lµ ng«i mé b»ng, b»ng ph¼ng nh­ mÆt rõng vËy. T«i lÊy dao kh¾c vµo mét gèc c©y rõng c¹nh chç anh n»m lµm dÊu cho dÔ nhí.

 

Sèng nh­ thÕ vµ chÕt nh­ thÕ, hái vËy lµm sao mµ chÞu ®­îc? Chóng ta buéc ph¶i cÇm sóng.

 

Sau khi cã c¨n cø kh¸ an toµn, ng­êi nhµ t«i cã ®Õn th¨m. T«i ®Þnh gëi c©y l­îc ngµ vÒ cho ch¸u Thu. Nh­ng chÞ S¸u vµ ch¸u Thu kh«ng cßn ë lµng n÷a. Qua nh÷ng lÇn tè céng, nh÷ng trËn cµn, nh÷ng trËn ®èt lµng dån d©n cña bän Mü, kh«ng cã mÊy n¨m mµ lµng n­íc tan t¸c ®i nhiÒu l¾m. Mçi ng­êi ®i mçi n¬i ch¼ng ai ®­îc tin ai. Ng­êi nhµ t«i b¶o cã lóc nghe chÞ S¸u ch¹y lªn Sµi Gßn, cã lóc l¹i nghe chÞ S¸u l¹i quay vÒ §ång Th¸p, v× thÕ mµ t«i gi÷ m·i c©y l­îc cña ch¸u.

 

T«i cÇm c©y l­îc nh×n ng¾m, lßng thÊy bïi ngïi.

 

Trong lóc ®ã tiÕng m¸y vÉn næ gißn, vµ t«i l¹i muèn nh×n râ c« giao liªn - ng­êi ®ang gi÷ sinh m¹ng cña m×nh. §ªm kh«ng tèi, còng kh«ng s¸ng, nÒn trêi trµn qua nhiÒu líp m©y máng, r¶i r¸c mét vµi chßm sao. Trêi s¸ng mËp mê - T«i chØ nh×n thÊy ®­îc d¸ng ng­êi cña c« giao liªn, g­¬ng mÆt nh­ h¬i trßn vµ mét ®«i m¾t, ®«i m¾t cña ng­êi con g¸i thËt khã t¶. Ch¼ng hiÓu cí sao, tõ ¸nh m¾t Êy, t«i dÇn dÇn thÊy mét ng­êi quen, quen l¾m. T«i cè nhí, nhí kh«ng ra, t«i thÊy m×nh lÈn thÈn.

 

Bçng cã tiÕng kªu thÊt thanh :

 

- M¸y bay !

 

- M¸y bay!

 

Xuång liÒn chßng chµnh, nh­ cã ng­êi ®Þnh lao xuèng, ng­êi nhèn nh¸o vµ nhiÒu tiÕng lao nhao lªn :

 

- TÊp vµo !

 

- §©u ?

 

- §Ìn nã ë phÝa sau k×a !

 

- TÊp vµo, tÊp vµo. Ph¶n lùc !

 

C« giao liªn cho m¸y næ nhá dÇn, quay l¹i sau mét lóc råi b¶o :

 

- Kh«ng ph¶i ®©u, sao trªn trêi ®ã mµ.

 

Trong lóc mäi ng­êi ®ang lo, cã ng­êi hèt ho¶ng, cã ng­êi ®Þnh nh¶y th× giäng cña c« b×nh tÜnh nh­ vËy ®ã. Cã ng­êi ch­a thËt tin, nh­ng tr­íc th¸i ®é th¶n nhiªn cña c«, mäi ng­êi l¹i ngåi yªn. "Sao trªn trêi ®ã mµ", giäng nãi nhá nhÑ vµ ngät ngµo. Vµ c« l¹i cho m¸y næ to.

 

Sau mÊy ngµy ®i bé, ®­îc ngåi trªn chiÕc xuång m¸y thËt lµ thÝch thó. Nh­ng nghÜ ®Õn m¸y bay, t«i l¹i thÊy phiÒn. TiÕng m¸y ®u«i t«m næ to qu¸ nh­ ¸t c¶ tiÕng m¸y bay. May mµ gÆp c« giao liªn b×nh tÜnh, c« mµ rèi ch¾c cã ng­êi ®· nh¶y råi, xuång ch¾c còng ch×m mÊt. T«i cè kh«ng nghÜ g× kh¸c, tËp trung l¾ng nghe tiÕng m¸y bay.

 

Xuång b¾t ®Çu vµo mét qu·ng kinh trèng, hai bªn bê kh«ng cã mét ng«i nhµ, xa xa mét chßm tre, mét lïm c©y, hai bªn lµ c¸nh ®ång hoang. T«i sèt ruét muèn cho xuång lao nhanh h¬n. H×nh nh­ hiÓu t©m tr¹ng t«i, c« cho m¸y næ to. Sãng tr­íc mòi xuång trµo lªn kÐo thµnh nh÷ng ®ît sãng dµi, lµm run rÈy ®¸m cá hai bªn bê, vç bËp bÒnh c¸c giÒ lôc b×nh vµ c¸c ®¸m nghÓ mäc hoang.

 

Trong lóc mäi ng­êi ®ang yªn t©m, ®ang thÝch thó ngåi trªn chiÕc xuång lao nhanh th× c« giao liªn t¾t m¸y b¸o tin:

 

- M¸y bay !

 

C« võa nãi võa tÊp s¸t l¹i bôi tre. ChiÕc xuång sau còng tÊp l¹i. Râ rµng lµ cã tiÕng m¸y bay, tiÕng c¸nh qu¹t "l¹ch b¹ch" cña ®¸m trùc th¨ng Mü. T«i ch¼ng biÕt c¸i lç mòi cña c« thÝnh ®Õn cì nµo, cßn c¸i tai cña c« râ lµ thÝnh thËt, tiÕng m¸y bay lÉn trong tiÕng m¸y ®u«i t«m, thËt khã nghe.

 

Xuång chßng chµnh, cã ng­êi chíi víi muèn tÐ:

 

- Nã cßn xa l¾m ! - C« trÊn tÜnh chóng t«i - C¸c b¸c, c¸c chó b­íc lªn ph©n t¸n máng, t×m nóp vµo chç kÝn. NÕu nã cã soi tíi c¸c b¸c, c¸c chó nhí ®õng ®éng ®Ëy - Trong lóc c« nãi, anh em kh¸ch ®· vät lªn bê hÕt råi. T«i lµ ng­êi cuèi cïng.

 

T«i võa b­íc lªn th× c« b¶o :

 

- B¸c cø ë ®©y ®i. Xuång Ýt ng­êi kh«ng sao !

 

NÕu mét ng­êi nµo kh¸c b¶o nh­ vËy, t«i ch¾c kh«ng nghe. Tr­íc th¸i ®é cña c«, ngåi cïng mét chiÕc xuång víi c«, t«i thÊy v÷ng tin h¬n ngåi trong c«ng sù.

 

§¸m trùc th¨ng Mü tõ ®Çu kinh soi lÇn lÇn tíi, tiÕng ®éng c¬ cña nã rÇm ré nh­ hµng chôc chiÕc tµu thñy ®ang ch¹y. A¸nh s¸ng ngän ®Ìn soi cña nã mét lóc mét gÇn. Bän Mü, bän ngôy ®ã th­êng ®i ba chiÕc, mét chiÕc t×m ng­êi, t×m môc tiªu, cßn hai chiÕc soi ®Ìn th× b¾n.

 

- LÊy l¸ c©y che kÝn, ®õng ®éng ®Ëy nhÐ ! - C« l¹i nh¾c t«i.

 

§ã lµ lÇn ®Çu tiªn t«i bÞ trùc th¨ng soi, khi ngän ®Ìn cña nã soi qua - c¸i thø ¸nh s¸ng chãi chang vµ tiÕng c¸nh qu¹t ®Ëp trªn ®Çu, t«i thÊy xuång m×nh râ qóa, t«i thÊy c¸i be dµi, thÊy nh÷ng lç trèng cña ba l« d­íi líp l¸ ngôy trang, thÊy cá quÆn lªn nh­ trong mét c¬n lèc, t«i nghÜ : "Th«i chÕt råi !" T«i rót vai, thu m×nh cho nhá l¹i. Nh­ ®o¸n ®­îc t©m tr¹ng cña t«i, c« l¹i nh¾c :

 

- Nã kh«ng thÊy râ m×nh nh­ m×nh thÊy m×nh ®©u !

 

LÇn nµy, lêi c« nãi víi t«i kh«ng hiÖu qu¶ n÷a. Phót chèc t«i l¹i muèn lao xuèng n­íc. Nh­ng t«i kÞp trÊn tÜnh.

 

Råi c¸i ¸nh s¸ng ma qñy Êy qua víi tiÕng ®éng c¬ rÇm ré mçi lóc mét xa. §ªm l¹i mê dÇn ®i. T«i vÉn ngåi im v× cßn lo nã quay trë l¹i. C« giao liªn nãi nh­ an ñi t«i :

 

- Nã lµm coi d÷ vËy, nh­ng nã ch¼ng thÊy c¸i g× ®©u. MiÔn lµ m×nh b×nh tÜnh, ®õng ®éng ®Ëy - §o¹n c« nh×n ra c¸nh ®ång, gäi anh em kh¸ch. Anh em cã ng­êi ­ít nhem, võa thay quÇn ¸o, võa chöi rña. Xuång l¹i næ m¸y. Qu¸ nöa ®ªm, ®oµn chuyÒn lªn ®i bé - Chóng t«i ®i men theo bê mÉu, b¨ng qua c¸nh ®ång, bê mÉu chç bïn lÇy, chç låi lâm, chç nhÇy nhôa, chóng t«i ®i s¸t vµo nhau vµ hÇu nh­ thay phiªn nhau tr­ît tÐ vËy - Ng­êi nµy ®ang lom khom ngåi dËy, ng­êi kh¸c l¹i ®¸nh "¹ch" ng· xuèng ruéng, chóng t«i, dÐp cÇm tay, mß mÉm ®i tõng b­íc, cø thÕ mµ ®i. GÇn ®Õn bê s«ng, giao liªn cho chóng t«i dõng l¹i, ph¸i trinh s¸t ®i b¸m ®­êng.

 

Hai trinh s¸t ®i kho¶ng hai m­¬i phót th× ®ông biÖt kÝch. LÇn nµy bän nã kh«ng n»m phôc trong ®¸m v­ên däc bê kinh, nã chåm ra ngoµi ruéng. Sóng næ tíi tÊp. §¹n rÝt veo vÐo qua ®Çu chóng t«i.

 

- N»m xuèng ? - C« giao liªn ra lÖnh - Anh T­ dÉn kh¸ch ®i, t«i ë l¹i.

 

Ch¼ng hiÓu sao, lóc Êy t«i muèn kÐo c« cïng ®i. Qua giäng ph©n c«ng cña c«, t«i ®o¸n c« lµ nhãm tr­ëng. Võa nghe tiÕng c«, nh×n l¹i c« ®· vôt ch¹y ®©u råi. §¹n ®an thµnh l­íi rÝt qua ®Çu chóng t«i, r¬i "chÐo chÐo" trªn mÆt ruéng, khiÕn chóng t«i ph¶i n»m d¸n ng­êi vµo bê mÉu kh«ng sao ngãc ®Çu lªn ®­îc.

 

Trong lóc ®ã, phÝa bªn tr¸i bçng cã nhiÒu tiÕng "cacbin" næ. LËp tøc ®­êng ®¹n bay vÒ h­íng ®ã. T«i ®o¸n biÕt, c« giao liªn ®ang dÉn ®­êng ®¹n bay vÒ m×nh.

 

- Ch¹y ! - Anh T­, ng­êi giao liªn ra lÖnh. §oµn kh¸ch chóng t«i liÒn vät lªn. T«i kh«ng ph¶i lµ ng­êi d¹n sóng cho l¾m, nh­ng lóc ®ã, t«i kh«ng thÊy lo cho m×nh n÷a, t«i cø nghÜ ®Õn c« giao liªn. §oµn kh¸ch chóng t«i - kh«ng hµng ngò, ch¹y bõa qua ruéng lóa, ®©m th¼ng ra ven c©y, råi v­ît qua s«ng.

 

TiÕng sóng mçi lóc mét d÷ déi. T«i cè g¾ng l¾ng nghe tiÕng "cacbin" cña c«, nh­ng kh«ng tµi nµo nghe ®­îc, lßng cø xèn xang.

 

Nhê cã tiÕng sóng biÖt kÝch mµ chóng t«i ®Õn rÆng c©y lµng rÊt sím. Anh em bªn kia tr¹m - tr¹m L.A, còng võa ®Õn, kh«ng ph¶i chê l©u.

 

§oµn tËp hîp l¹i trong mét ®¸m dõa bÞ chÊt ®éc hãa häc, tµu l¸ l¬ th¬, trèng tr¶i. §oµn kh¸ch cßn ®ñ mÆt, cã mét vµi ng­êi bÞ mÊt dÐp, cã ng­êi qua s«ng bÞ tr«i ba l«. Cßn t«i, giµ mµ h·y cßn cøng, t«i ch¶ mÊt mét mãn g×.

 

Ai còng mÖt mái, anh em giao liªn cho chóng t«i n»m nghØ ®Õn s¸ng. Cã ng­êi kh«ng cÇn ph¶i m¾c vâng, còng ch¼ng tr¶i nil«ng, n»m vËt xuèng ®Êt, lÊy bßng lµm gèi, ng¸y pho pho. Cßn t«i, v× nhiÒu nçi, nªn cø l¬ m¬. T«i ®ang trªn ®­êng vÒ tØnh nhµ. Lµng n­íc ®©u cã cßn nh­ x­a n÷a. Ng­êi ta bÞ dêi nhµ, bÞ dån vµo c¸c tr¹i tËp trung, råi ng­êi ta l¹i ph¸ ra, c¶ v­ên t­îc còng thay ®æi. T«i nghe nãi vËy, nh­ng kh«ng thÓ h×nh dung ra ®­îc. T«i cø nhí l¹i c¶nh cò. Nhí nh÷ng lÇn trë vÒ,

nhí c¶nh chia tay cña cha con anh S¸u mµ c©y l­îc t«i h·y cßn gi÷ ®©y. Trong khi nghÜ miªn man, ®«i lóc t«i chît nhí ®Õn anh em ë l¹i chÆn bän biÖt kÝch. NhÊt lµ c« giao liªn. Ch¼ng hiÓu c« bÐ vµ anh em giao liªn ra sao. MÖt qu¸ råi t«i còng thiÕp ®i...

 

Nghe ®©u ®©y cã tiÕng ch©n ®i, tiÕng ng­êi nãi, tiÕng c­êi ®ïa. T«i chît tØnh dËy, thÊy trêi ®· ®©m m©y ngang, mµn ®ªm nh­ vÐn dÇn ra c¸nh ®ång. T«i thÊy mét nhãm ng­êi, ch¼ng nghe nãi hä nãi g×, nh­ng biÕt lµ hä ®ang kÓ l¹i nh÷ng chuyÖn s«i næi. Vµ t«i nh×n thÊy c« giao liªn, quÇn ¸o c« bïn ®Êt bª bÕt vµ ®Ém ­ít. ThÕ lµ hä vÒ kÞp råi.

 

T«i võa ®Õn hä còng võa chia tay ra. B©y giê t«i míi nh×n râ c«. C« võa chÆn ®Þch, võa b­íc ra khái chç nguy hiÓm mµ mÆt cø ph¬i phíi. MÆc dï n­íc da c« bÞ r¸m n¾ng, t«i tr«ng c« kh«ng qu¸ hai m­¬i tuæi. Con g¸i hai m­¬i tuæi kh«ng thÓ cã cÆp m¾t trong s¸ng nh­ thÕ, vµ c« míi ng©y th¬ lµm sao, c« vÉn cßn ®eo b«ng tßn ten, c« ®i dÇn vÒ phÝa t«i, t«i bçng muèn tá lßng mÕn phôc cña t«i ®èi víi c«, c¶ lßng c¸m ¬n n÷a. Nh­ng ch¼ng lÏ l¹i nãi nh­ vËy, t«i mØm c­êi chµo c« vµ lµm quen:

 

- Nµy ch¸u. B¸c lo cho ch¸u qu¸! Ch¸u thø mÊy?

 

- D¹, ch¸u thø hai.

 

- Sao b¸c l¹i nghe cã ng­êi kªu ch¸u lµ chÞ Uót? Ch¾c lµ ch¸u ®· cã...

 

- D¹ kh«ng! - C« giao liªn chÆn c©u nãi cña t«i l¹i- Ch¸u võa thø hai

võa thø ót v× ch¸u lµ con mét mµ!

 

- Ch¸u lµ ng­êi ë lµng nµo mµ sao b¸c thÊy quen quen.

 

- D¹ ch¸u ë Cï Lao Giªng!

 

Nghe ®Õn tªn lµng, t«i bçng giËt m×nh. Nh×n ®«i m¾t c« bÐ, ngùc t«i bçng phËp phång, vµ nh­ cã linh tÝnh, t«i liÒn hái l¹i, hái dån dËp:

 

- Cã ph¶i Cï Lao Giªng, quËn Chî Míi, tØnh Long Ch©u Sa kh«ng vËy ch¸u?

 

- D¹ ph¶i.

 

- Ch¸u tªn g×?

 

- Ch¸u tªn Thu.

 

- Thu µ? - T«i lÆp l¹i vµ kinh ng¹c.

 

T«i lÆp bÆp hái tiÕp:

 

- Cã ph¶i ba ch¸u lµ S¸u, m¸ ch¸u lµ B×nh ph¶i kh«ng?

 

C« bÐ kinh ng¹c ®Õn nçi kh«ng nãi ®­îc n÷a, nã më trßn m¾t nh×n kh¾p ng­êi t«i. Trong lóc ®ã, anh em giao liªn tr¹m L.A. kªu kh¸ch chuÈn bÞ lªn ®­êng. Nh­ng råi ch¼ng ®Ó ý còng ch¼ng muèn nghe, t«i quay l¹i vµ b¶o:

 

- Chê t«i mét chót.

 

T«i quay l¹i c« bÐ. C¶ hai ng­êi vÉn cßn ng¹c nhiªn. C« bÐ vÉn trßn m¾t nh×n t«i, ®óng, ®óng, ®óng lµ ®«i m¾t cña con ch¸u. T«i thÇm nghÜ, vµ b¶o:

 

- Cã ph¶i kh«ng ch¸u?

 

- D¹... Sao b¸c biÕt?

 

T«i cè nÐn xóc ®éng nh­ng còng lÆp bÆp nh¾c l¹i:

 

- B¸c lµ b¸c Ba ®©y nµy. Ch¸u cã cßn nhí lóc ba ch¸u ®i, ba ch¸u cã høa mua cho ch¸u c©y l­îc kh«ng?

 

C« ch¸u khe khÏ gËt ®Çu: " D¹ nhí, d¹ nhí".

 

C¸c b¹n ¹! Trong kh¸ng chiÕn cã nh÷ng cuéc gÆp gì thËt t×nh cê! T«i võa nh×n ch¸u, võa mãc tói lÊy ra c©y l­îc.

 

- Ba ch¸u gëi cho ch¸u c©y l­îc ngµ nµy ®©y. C©y l­îc nµy do ba ch¸u lµm.

 

§«i m¾t cña ch¸u l¹i to trßn h¬n, mÆt xóc ®éng ®Õn thÉn thê. Ch¸u ®­a tay nhËn lÊy c©y l­îc. C©y l­îc nh­ ®¸nh thøc kû niÖm ngµy chia tay, ngùc ch¸u phËp phång. ThÊy ch¸u nh×n ng¾m c©y l­îc, tim t«i bçng nhãi ®au. T«i biÕt ch¸u ®ang bµng hoµng tr­íc h¹nh phóc bÊt ngê, t«i kh«ng muèn lµm g× xao ®éng ®Õn h¹nh phóc cña ch¸u, t«i thÊy cÇn ph¶i nãi dèi:

 

- Ba ch¸u vÉn khoÎ, ba ch¸u kh«ng vÒ ®­îc, nªn gëi cho b¸c.

 

Ch¸u Thu liÒn chíp m¾t nh×n t«i, m«i mÊp m¸y run run:

 

- Ch¾c lµ b¸c lÇm, c©y l­îc nµy kh«ng ph¶i cña ba ch¸u.

 

T«i ®©m ra thÊt väng, hoang mang n÷a, t«i hái l¹i:

 

- Ba ch¸u tªn S¸u, m¸ ch¸u tªn B×nh ph¶i kh«ng?

 

- D¹ ph¶i - H×nh nh­ ch¸u muèn khãc, m¾t ch¸u ®á hoe nh­ng cè nÐn vµ nãi:

 

- NÕu ch¸u kh«ng lÇm th× ch¾c b¸c sî ch¸u buån nªn b¸c nãi giÊu ch¸u. Ch¸u biÕt ba ch¸u ®· chÕt råi.- Ch¸u chíp m¾t, hai giät lÖ øa ra, vì trµn qua ®«i m¾t - Ch¸u chÞu ®ùng ®­îc, b¸c ®õng ng¹i, ch¸u nghe tin ba ch¸u chÕt ®· hai n¨m råi, sau ®ã th× ch¸u xin m¸ ch¸u ®i giao liªn...

 

Ch¸u cßn muèn nãi g× n÷a, nh­ng giäng bÞ t¾t nghÑn, ®Çu cói nh×n xuèng, m¸i tãc khÏ run run. Cßn t«i, t«i lì nãi dèi, nªn ch¼ng biÕt nãi thÕ nµo n÷a, ®µnh im lÆng.

 

Trong khi ®ã, anh em trong ®oµn t¸o t¸c gäi t«i, giôc t«i ®i. Kh«ng thÓ n¸n ®­îc n÷a, t«i ®µnh ph¶i véi vµng hái xin ch¸u ®Þa chØ, hái th¨m qua mÑ ch¸u vµ bµ con.

 

Nçi m÷ng gÆp gì bÊt ngê khiÕn t«i ch­a biÕt bµng hoµng th× l¹i ph¶i chia tay. Nh×n ch¸u t«i bçng buét miÖng nãi :

 

- Th«i, ba ®i nghe con !

 

T«i kh«ng nghe ch¸u ®¸p l¹i, chØ thÊy ®«i m«i t¸i nhît cña ch¸u mÊp m¸y.

 

§i mét qu·ng xa nh×n l¹i, t«i thÊy ch¸u cè ®i theo t«i mét ®o¹n ®­êng. Ch¸u dõng l¹i trªn bê mÉu, nh÷ng ®ît sãng lóa xanh nhá nèi nhau rËp rên nh­ ch¹y ®Õn vç vÒ ch¸u. Sau l­ng ch¸u lµ ®¸m dõa bÞ chÊt ®éc hãa häc mµ tµu l¸ chØ cßn nh÷ng cäng kh« nh­ nh÷ng chiÕc x­¬ng c¸ khæng lå treo lñng l¼ng, ®ät non võa míi ®©m lªn, xa tr«ng nh­ mét rõng g­¬m.

 

Lóc chia tay, t«i kh«ng nghe ch¸u gäi t«i lµ ba. Nh­ng nh÷ng lóc n»m mét m×nh, nhí l¹i th× t«i nghe tiÕng gäi "ba" cña ch¸u, vµ tiÕng "ba" nh­ vang lªn tõ trong t©m t«i.

 

Th¸p M­êi 23-9-1966